Monyét

Beruk di Guha Batu, Malaysia.

Monyét karya Mori Sosen (1749-1821)

Monyét mangrupakeun anggota dua ti tilu golongan primata simian. Dua golongan ieu nyaéta Monyét Dunya Anyar jeung Monyét Dunya Kuna nu kabéhna ngawengku 200-an spésiés. Monyét ogé dibédakeun jeung kera (Ing. ape) kayaning simpanseu jeung gorila.

Ukuran monyét rupa-rupa pisan, ti mimiti Marmosét Pigmi nu jangkungna 10 cm (kaasup buntut) sarta beurat 120 g, nepi ka Mandril jalu nu jangkungna saméter sarta beurat 35 kg. Aya nu hirup na tangkal (arboréal), aya ogé nu hirup di lapang jukut/sabana. Kadaharanana rupa-rupa gumantung ka spésiésna, tapi ilaharna mah bungbuahan, daun, kakacangan, sisikian, kembang, serangga, lancah, endog, jeung sato leutik.

Sababaraha ciri nu ngabédakeun dua golongan monyét di antarana buntut préhénsil (bisa 'nyepeng', meulit) monyét Dunya Anyar nu teu dipiboga ku monyét Dunya Kuna.

Monyét na kandang

Na kapal laut

Nalika bangsa Inggris munggaran ngaranjah Aprika, anak monyét sok dibawa kana kapal salaku hiburan, nu salajengna aya nu diasupkeun ka kebon binatang. Monyét kukutan jaman kiwari di Inggris, loba di antarana nu mangrupakeun turunan ti monyét jaman Viktoria tadi. Kajadian modél kitu sigana lumangsung ogé jaman Perang Napoléon.

Sato ingon

Najan katémbongna pikalucueun, loba nu nganggap yén monyét mah lain ingueun, utamana mah kusabab monyét mah hésé dilatihna. Malah mun kaganggu atawa teu disenangkeun, monyét bisa robah jadi galak sarta ngaganggu.

Sato percobaan

Monyét mindeng dipaké dina percobaan laboratorium, utamana mah kusabab sarua jeung manusa salaku primata.

Klasifikasi

Anak lutung mah warna buluna konéng emas; bakal ganti warna nalika manjing sawawa.

Béréndélan di handap ieu merenahkeun rupa-rupa famili monyét (dikandelan) dina klasifikasi primata. Catet yén golongan pangleutikna nu ngawengku monyét nyaéta Simiiformes, simian nu ogé ngawengku kera.

• ORDO PRIMATA
  • Subordo Strepsirrhini: prosimian non-tarsier
  • Subordo Haplorrhini: tarsier, monyét jeung kera
    • Infraordo Tarsiiformes
      • Famili Tarsiidae: tarsier
    • Infraordo Simiiformes: simian
      • Platyrrhini: monyét Dunya Anyar
        • Famili Cebidae: marmosét, tamarin, kapucin jeung 'monyét bajing'
        • Famili Aotidae: 'monyét peuting', 'monyét bueuk', douroucoulis
        • Famili Pitheciidae: titis, sakis, jeung uakaris
        • Famili Atelidae: 'monyét howler', 'monyét lancah', jeung 'monyét woolly'
      • Catarrhini
        • Superfamili Cercopithecoidea
          • Famili Cercopithecidae: monyét Dunya Kuna
        • Superfamili Hominoidea
          • Famili Hylobatidae: gabon ('kera leutik')
          • Famili Hominidae: manusa jeung kera badag lianna

Sioh

Monyét mangrupakeun sioh ka salapan dina daur 12 taun dina kalénder Cina.

Rujukan

• Monkey, Wikipédia édisi basa Inggris (8 Maret 2006).
• "The Impossible Housing and Handling Conditions of Monkeys in Research Laboratories", by Viktor Reinhardt, International Primate Protection League, August 2001
• Inside the monkey house at Covance, shot undercover by the British Union for the Abolition of Vivisection
• The Problem with Pet Monkeys