Huma: Béda antarrépisi
Tidak ada ringkasan suntingan |
Tidak ada ringkasan suntingan |
||
| Baris ka-17: | Baris ka-17: | ||
Hartina:“... Sang Mangukuhan jadi tukang ngahuma , Sang Karungkalah jadi tukang moro , Sang Katungmaralah jadi tukang sadap (nu nyieun gula beureum ti nira enau), Sang Sandanggreba jadi tukang dagang”.<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
Hartina:“... Sang Mangukuhan jadi tukang ngahuma , Sang Karungkalah jadi tukang moro , Sang Katungmaralah jadi tukang sadap (nu nyieun gula beureum ti nira enau), Sang Sandanggreba jadi tukang dagang”.<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
||
Ieu némbongkeun yén ngahuma, moro, jeung nyadap nya éta jenis-jenis [[pakasaban]] sarta jadi kabiasaan masarakat [[Sunda]] dina jaman baheula<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
|||
==Masalah Ngahuma== |
|||
Lamun jumlah masarakatna saeutik, loba lahan nu can dimangpaatkeun,jadi tradisi ngahuma salaku [[pakasaban]] [[urang Sunda]] nu loba dilakonan.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
|||
Unggal geus panén di huma patani nyieun lahan anyar atawa ngagarap taneuh huma nu séjén nu geus balik deui ka asal, tapi kaayaan geus robah.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
|||
Jumlah masarakat beuki loba, pamukiman beuki parinuh loba lahan anu dibuka pikeun nyumponan kabutuhan piimaheun.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
|||
Ieu nu jadi masalah pikeun patani huma, kusabab lahana nu beuki saeutik.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
|||
Sajaba ti éta kaayaan ayeuna mah loba karuksakan leuweung nu diakibatkeun tina lahan nu anyar.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
|||
Ngabukbak leuweung, muka taneuh garapan nu jadi ancaman lingkungan, sabab haseup nu ngebul jadi polusi pikeun masarakat nepi ka nagara tatangga. <ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> |
|||
==Prak-prakan Ngahuma== |
|||
http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm |
|||
Sacara umum, kagiatan berladang bisa dikelompokan jadi 5 tahap, anu dina saban tahapannya sok dibiruyungan jeung upacara selamatan ambéh usaha tatanén henteu ngalaman gangguan atawa serangan hama. Kahiji, bubuka wewengkon leuweung anu baris dipaké minangka ladang ku cara ngabersihkeun semak belukarnya. Dina masarakat Sunda pakasaban ieu disebut kalayan istilahnyacar. Pakasaban ieu biasana dipigawé ku lalaki dewasa kalayan ngagunakeun pakakas antara séjén bedog sarta parang. Kadua, pemotongan tangkal badag kalayan ngagunakeun kapak,patik, ataubaliung (sajenis kapak badag). Saterusna, dipigawé pembakaran sésa régang kai sarta wewengkon leuweung anu geus dituar pikeun ngagancangan prosés pembusukan sakaligus mengarahkan zat nutrisi taneuh (mangrupa lebu leuweung anu geus dibeuleum) dina pepelakan penghasil pangan anu geus dipilih, ku kituna sampurnana prosés pembakaran jadi penting pikeun nangtukeun hasil panén jaga. Sanggeus dibeuleum, biasana lahan henteu langsung disambut, tapi diingkeun sawatara wayah nepi ka taneuh jadi tiis. Katilu, penanaman binih mangrupa pepelakan biji-bijian sarta padi-padian. Di taneuh Sunda, pakasaban ieu dipikawanoh kalayan istilahngaseuk, ku cara ngabolongan taneuh pikeun melak binih denganaseuk (pakakas mangrupa iteuk kai kalayan panjang kira-kira 1.5méter sarta tungtung anu dijieun rada runcing). Kagiatan ieu dipigawé ku lalaki sarta wanoja. Pepelakan anu dipelak sajaba jenis biji-bijian sarta padi-padian, dipelak ogé kacang-kacangan sarta jagung. Di Banten komo pahuma biasana melak ogé pepelakan teuas kawas kalapa sarta buah-buahan. Kaopat, pakasaban ngoyos atawa menyiangi lahan ti rumput-rumputan anu tumuwuh di kira-kira pepelakan sabot nungguan mangsa panén salila 3-4 bulan saterusna. Dina awalna, pahuma ngan ngagunakeun leungeun waé sabot menyiangi jukut, tapi sanggeus aya perkembangan pakakas mangrupa pacul sarta kored (pacul leutik), mangka pahuma ngagunakeun pakakas dina ngaseuk sarta ngoyos. Kalima, mangsa panén. Pakasaban panén biasana dipigawé ku para wanoja sacara gotong royong, sedengkeun lalaki ngabogaan tugas ngunjalan hasil panén ka imah séwang-séwangan. Areal huma dina masarakat tradisional Sunda biasana dikokolakeun salila hiji nepi ka tilu warsih. Sanggeus éta ladang diingkeun jadi leuweung balik. Dina prosés menghutankan ladang, aya sawatara istilah, yaitureuma danleuweung.Reuma nyaéta taneuh huma anu diingkeun sawatara lila sarta geus diwuwuhan kalayan semak belukar, sedengkeun huma anu geus jadi deui leuweung anu pinuh kalayan prosés penanaman tatangkalan disebut sebagaileuweung. Bubuka huma anyar biasana merlukeun wayah salila hiji warsih sanggeus leuweung jadi areal anu leuwih subur. Prosés tenggat wayah kasebut biasana disebut denganngajami, sedengkeun prosés pembukaanreuma jadi huma biasana disebut denganngareuma. Dina abad ka 17 nepi ka 18, lumangsung parobahan drastis dina sistem tatanén masarakat Jawa Kulon ti pola berladang jadi sistem tatanén sérang. Hal ieu dipangaruhan ku faktor asupna pangaruh budaya Jawa (Mataram) ka wewengkon Parahiangan anu saluyu jeung pangaruh politih Mataram di wewengkon Galuh dina abad ka 16 sarta di wewengkon Parahiangan di luar Galuh dina abad ka 17. Asupna urang Mataram ka wewengkon Parahiangan mawa pergeseran budaya sérang ka areal ngahuma. VOC anu berangsur-angsur mimitian ngawasa wewengkon Jawa Kulon ogé maréntahkeun penanaman komoditas kopi pikeun diékspor, ku kituna ngarobah pola hirup masyarakatngahuma. Saprak waktu éta, pola pertanianngahuma mimitian ditinggalkeun jeung pangaruh nguranganana kesuburan taneuh alatan sistem pengelolaan huma anu kurang pas. Kurang mendalamnya penurunan kanyaho tentangngahuma anu boh sarta bener ngabalukarkeun kiwari lumangsung cara pengolahan taneuh anu kurang boh boh gancang teuing dina ngokolakeun lahan balik nepi ka ngabalukarkeun turunna kaayaan ekologis lahan. Areal huma anu gagal saterusna dipaké pikeun program penghijauan (reboisasi) sarta komo ogé robah fungsi jadi areal pemukiman anyar. Di wewengkon Jawa Kulon bagian kidul, pola pertanianngahuma bergeser ka arah pola pertaniantumpang sari. Sistem tatanén anu disebut pamungkas nyaéta wangun tatanén anu dipigawé masarakat di luhur taneuh milik pileuweungan anu keur direboisasi. Sistem tatanén tumpang sari lumangsung ogé di wewengkon Bandung |
|||
AR5221 Arsitektur sarta Téknologi|6 Sofia Chaeriyah – 25209018 – Magister Perancangan Arsitektur Lanskap Kalér, Cianjur, sarta wewengkon Sukabumi Kidul. Di wewengkon Garut, sistem tatanén kasebut dipikawanoh kalayan istilah “ngultur” anu kamungkinan badag asalna ti istilah “kultuur stelsel”. Saban jelema anu ngokolakeun taneuh pileuweungan jeung sistem tumpang sari diwajibkeun pikeun miara pepelakan kai anu kakara tumuwuh nepi ka jadi badag. Bilamana tangkal kai geus badag, Departemen Pileuweungan ngahulag ngalakonan pepelakan tumpang sari. Para patani tumpang sari saterusna néangan taneuh pileuweungan séjén pikeun dikokolakeun. Ku kituna, pola tatanén tumpang sari ogé mangrupa sistem tatanén berpindah-pindah, tapi perpindahan éta disaluyukeun jeung rencana reboisasi Departemen Pileuweungan. Kawijakan éta dicokot ku pemerinah ambéh henteu lumangsung deui penebangan leuweung sacara liar, ku kituna ekosistem sarta kelestarian lingkungan tetep terpelihara |
|||
==Rujukan== |
==Rujukan== |
||
Révisi nurutkeun 20 Oktober 2011 04.49
Tatanén mangrupa salah sahiji pakasaban poko masarakat Indonésia anu geus aya sarta diwariskeun sacara turun tumurun, kaasup ogé dina budaya masarakat Sunda.[1] Mimiti, kagiatan tatanén teu bisa dilepaskeun dumasar tataan alam harita anu pinuh ku gunung jeung tutumwuhan.[1] Tina waktu ka waktu tumuwuhna kahirupan manusa anu saluyu jeung jaman dina widang tatanén ogé milu pobah boh dina widang pakakas nu di paké, boh dina pangaweruh masarak dina ngolah taneuh.[1] Padahal tatanén mangrupa salah sahiji budaya masarakat anu mawa mangpaat loba pikeun kahirupan masarakatna.[1] Ngahuma (tatanén) nya éta hiji sistem/pola tatanén anu ngarobah leuweung jadi leuweung garapan, pikeun tujuan ngahasilkeun pangan anu utamana paré.[2] Prosés éta lumangsung sacara tuluy-tumuluy.[2] Dina sajarahna sistem/pola tatanén, ngahuma mangrupa hiji tahapan dina evolusi budaya manusa ti budaya moro sato ka budaya tatanén.[2] Ngahuma dipikawanoh saprak manusa nyurtian prosés alamiah tumuwuhna pepelakan.[2] Masarakat Jawa Barat, hususna masarakat Sunda minangka masarakat pedalaman, geus mikawanoh sistem ngahuma saprak sawatara abad ka tukang, sahenteuna saprak jaman Neolitikum.[2] Ku alatan éta, masarakat Sunda di Jawa Barat mimitina nya éta masarakat tatanén.[2] Saluyu jeung kamajuan jaman, dina hiji sisi pangaweruh manusa ngeunaan tatanén di wewengkon Jawa Barat, kajaba di Baduy, sistem ngahuma lila kalilaan leungit.[2] Sistem ngahuma robah jadi sistem tatanén sérang sarta/atau tumpang sari.[2] Bukti anu nunjukeun yén masarakat Sunda geus mikawanoh sistem ngahuma nya éta dina naskah sunda anu nyaritakeun pakasaban sarta istilah anu dipaké dina tatanén, contona dina naskah Carita Parahyangan jeung wawacan Sulanjana.[1] Naskah Carita Parahyangan nyebutkeun lahirna lima urang titisan Panca Kusika, nya éta Sang Mangukuhan, Sang Karungkalah, Sang Katungmaralah, Sang Sandanggreba, sarta Sang Wretikandajun. “... Sang Mangukuhan njieun maneh panghuma, Sang Karungkalah njieun maneh panggerek, Sangkatungmaralah njieun maneh panjadap, Sang Sandanggreba njieun maneh padagang”.[1]
Hartina:“... Sang Mangukuhan jadi tukang ngahuma , Sang Karungkalah jadi tukang moro , Sang Katungmaralah jadi tukang sadap (nu nyieun gula beureum ti nira enau), Sang Sandanggreba jadi tukang dagang”.[1] Ieu némbongkeun yén ngahuma, moro, jeung nyadap nya éta jenis-jenis pakasaban sarta jadi kabiasaan masarakat Sunda dina jaman baheula[1]
Masalah Ngahuma
Lamun jumlah masarakatna saeutik, loba lahan nu can dimangpaatkeun,jadi tradisi ngahuma salaku pakasaban urang Sunda nu loba dilakonan.[3] Unggal geus panén di huma patani nyieun lahan anyar atawa ngagarap taneuh huma nu séjén nu geus balik deui ka asal, tapi kaayaan geus robah.[3] Jumlah masarakat beuki loba, pamukiman beuki parinuh loba lahan anu dibuka pikeun nyumponan kabutuhan piimaheun.[3] Ieu nu jadi masalah pikeun patani huma, kusabab lahana nu beuki saeutik.[3] Sajaba ti éta kaayaan ayeuna mah loba karuksakan leuweung nu diakibatkeun tina lahan nu anyar.[3] Ngabukbak leuweung, muka taneuh garapan nu jadi ancaman lingkungan, sabab haseup nu ngebul jadi polusi pikeun masarakat nepi ka nagara tatangga. [3]
Prak-prakan Ngahuma
Sacara umum, kagiatan berladang bisa dikelompokan jadi 5 tahap, anu dina saban tahapannya sok dibiruyungan jeung upacara selamatan ambéh usaha tatanén henteu ngalaman gangguan atawa serangan hama. Kahiji, bubuka wewengkon leuweung anu baris dipaké minangka ladang ku cara ngabersihkeun semak belukarnya. Dina masarakat Sunda pakasaban ieu disebut kalayan istilahnyacar. Pakasaban ieu biasana dipigawé ku lalaki dewasa kalayan ngagunakeun pakakas antara séjén bedog sarta parang. Kadua, pemotongan tangkal badag kalayan ngagunakeun kapak,patik, ataubaliung (sajenis kapak badag). Saterusna, dipigawé pembakaran sésa régang kai sarta wewengkon leuweung anu geus dituar pikeun ngagancangan prosés pembusukan sakaligus mengarahkan zat nutrisi taneuh (mangrupa lebu leuweung anu geus dibeuleum) dina pepelakan penghasil pangan anu geus dipilih, ku kituna sampurnana prosés pembakaran jadi penting pikeun nangtukeun hasil panén jaga. Sanggeus dibeuleum, biasana lahan henteu langsung disambut, tapi diingkeun sawatara wayah nepi ka taneuh jadi tiis. Katilu, penanaman binih mangrupa pepelakan biji-bijian sarta padi-padian. Di taneuh Sunda, pakasaban ieu dipikawanoh kalayan istilahngaseuk, ku cara ngabolongan taneuh pikeun melak binih denganaseuk (pakakas mangrupa iteuk kai kalayan panjang kira-kira 1.5méter sarta tungtung anu dijieun rada runcing). Kagiatan ieu dipigawé ku lalaki sarta wanoja. Pepelakan anu dipelak sajaba jenis biji-bijian sarta padi-padian, dipelak ogé kacang-kacangan sarta jagung. Di Banten komo pahuma biasana melak ogé pepelakan teuas kawas kalapa sarta buah-buahan. Kaopat, pakasaban ngoyos atawa menyiangi lahan ti rumput-rumputan anu tumuwuh di kira-kira pepelakan sabot nungguan mangsa panén salila 3-4 bulan saterusna. Dina awalna, pahuma ngan ngagunakeun leungeun waé sabot menyiangi jukut, tapi sanggeus aya perkembangan pakakas mangrupa pacul sarta kored (pacul leutik), mangka pahuma ngagunakeun pakakas dina ngaseuk sarta ngoyos. Kalima, mangsa panén. Pakasaban panén biasana dipigawé ku para wanoja sacara gotong royong, sedengkeun lalaki ngabogaan tugas ngunjalan hasil panén ka imah séwang-séwangan. Areal huma dina masarakat tradisional Sunda biasana dikokolakeun salila hiji nepi ka tilu warsih. Sanggeus éta ladang diingkeun jadi leuweung balik. Dina prosés menghutankan ladang, aya sawatara istilah, yaitureuma danleuweung.Reuma nyaéta taneuh huma anu diingkeun sawatara lila sarta geus diwuwuhan kalayan semak belukar, sedengkeun huma anu geus jadi deui leuweung anu pinuh kalayan prosés penanaman tatangkalan disebut sebagaileuweung. Bubuka huma anyar biasana merlukeun wayah salila hiji warsih sanggeus leuweung jadi areal anu leuwih subur. Prosés tenggat wayah kasebut biasana disebut denganngajami, sedengkeun prosés pembukaanreuma jadi huma biasana disebut denganngareuma. Dina abad ka 17 nepi ka 18, lumangsung parobahan drastis dina sistem tatanén masarakat Jawa Kulon ti pola berladang jadi sistem tatanén sérang. Hal ieu dipangaruhan ku faktor asupna pangaruh budaya Jawa (Mataram) ka wewengkon Parahiangan anu saluyu jeung pangaruh politih Mataram di wewengkon Galuh dina abad ka 16 sarta di wewengkon Parahiangan di luar Galuh dina abad ka 17. Asupna urang Mataram ka wewengkon Parahiangan mawa pergeseran budaya sérang ka areal ngahuma. VOC anu berangsur-angsur mimitian ngawasa wewengkon Jawa Kulon ogé maréntahkeun penanaman komoditas kopi pikeun diékspor, ku kituna ngarobah pola hirup masyarakatngahuma. Saprak waktu éta, pola pertanianngahuma mimitian ditinggalkeun jeung pangaruh nguranganana kesuburan taneuh alatan sistem pengelolaan huma anu kurang pas. Kurang mendalamnya penurunan kanyaho tentangngahuma anu boh sarta bener ngabalukarkeun kiwari lumangsung cara pengolahan taneuh anu kurang boh boh gancang teuing dina ngokolakeun lahan balik nepi ka ngabalukarkeun turunna kaayaan ekologis lahan. Areal huma anu gagal saterusna dipaké pikeun program penghijauan (reboisasi) sarta komo ogé robah fungsi jadi areal pemukiman anyar. Di wewengkon Jawa Kulon bagian kidul, pola pertanianngahuma bergeser ka arah pola pertaniantumpang sari. Sistem tatanén anu disebut pamungkas nyaéta wangun tatanén anu dipigawé masarakat di luhur taneuh milik pileuweungan anu keur direboisasi. Sistem tatanén tumpang sari lumangsung ogé di wewengkon Bandung
AR5221 Arsitektur sarta Téknologi|6 Sofia Chaeriyah – 25209018 – Magister Perancangan Arsitektur Lanskap Kalér, Cianjur, sarta wewengkon Sukabumi Kidul. Di wewengkon Garut, sistem tatanén kasebut dipikawanoh kalayan istilah “ngultur” anu kamungkinan badag asalna ti istilah “kultuur stelsel”. Saban jelema anu ngokolakeun taneuh pileuweungan jeung sistem tumpang sari diwajibkeun pikeun miara pepelakan kai anu kakara tumuwuh nepi ka jadi badag. Bilamana tangkal kai geus badag, Departemen Pileuweungan ngahulag ngalakonan pepelakan tumpang sari. Para patani tumpang sari saterusna néangan taneuh pileuweungan séjén pikeun dikokolakeun. Ku kituna, pola tatanén tumpang sari ogé mangrupa sistem tatanén berpindah-pindah, tapi perpindahan éta disaluyukeun jeung rencana reboisasi Departemen Pileuweungan. Kawijakan éta dicokot ku pemerinah ambéh henteu lumangsung deui penebangan leuweung sacara liar, ku kituna ekosistem sarta kelestarian lingkungan tetep terpelihara