Kalimah: Béda antarrépisi

Ti Wikipédia Sunda, énsiklopédi bébas
Konten dihapus Konten ditambahkan
Uchup19 (obrolan | kontribusi)
mTidak ada ringkasan suntingan
Uchup19 (obrolan | kontribusi)
mTidak ada ringkasan suntingan
Baris ka-1: Baris ka-1:
Kalimah nyaéta wangun gramatikal panglegana.
'''Kalimah''' nyaéta wangun gramatikal panglegana.
==Wangenan Kalimah==
==Wangenan kalimah==
[[Kalimah]] nyaéta wangunan-wangunan basa anu miboga ciri-ciri ieu di handap.
[[Kalimah]] nyaéta wangunan-wangunan basa anu miboga ciri-ciri ieu di handap.
a) Mangrupa konstruksi gramatik nyaéta, wangunan basa anu ngandung harti atawa maksud.
a) Mangrupa konstruksi gramatik nyaéta, wangunan basa anu ngandung harti atawa maksud.
Baris ka-9: Baris ka-9:
Nurutkeun Ramlan, <ref name= Struktur Bahasa Sunda (Sintaksis dalam Gamitan Pragmatik)>Sudaryat, Y. (2014). ''Struktur Bahasa Sunda (Sintaksis dalam Gamitan Pragmatik)''. Bandung: Sekolah Pasca Sarjana UPI, kc. 39) </ref>kalimah nyaéta hiji beungkeutan gramatik anu diwatesanan ku ayana randegan panjang anu dibarengan ku nada ahir turun atawa naék. Kalimat nyaéta beungkeutan katatabasaan anu unsur-unsur pangwangunna mangrupa klausa-klausa, partikel-partikel panyambung, jeung pola-pola intonasi <ref>Tarigan.(1985).''Pengajaran Sintaksis''. Bandung: Angkasa, kc. 48</ref>.
Nurutkeun Ramlan, <ref name= Struktur Bahasa Sunda (Sintaksis dalam Gamitan Pragmatik)>Sudaryat, Y. (2014). ''Struktur Bahasa Sunda (Sintaksis dalam Gamitan Pragmatik)''. Bandung: Sekolah Pasca Sarjana UPI, kc. 39) </ref>kalimah nyaéta hiji beungkeutan gramatik anu diwatesanan ku ayana randegan panjang anu dibarengan ku nada ahir turun atawa naék. Kalimat nyaéta beungkeutan katatabasaan anu unsur-unsur pangwangunna mangrupa klausa-klausa, partikel-partikel panyambung, jeung pola-pola intonasi <ref>Tarigan.(1985).''Pengajaran Sintaksis''. Bandung: Angkasa, kc. 48</ref>.


==Wanda Kalimah Dumasar Jumlah Klausa==
==Wanda kalimah dumasar jumlah klausa==
Nurutkeun Djayasumarna <ref>Putrayasa. (2010). ''Analisis Kalimat''. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26</ref>, dumasar jumlah klausana, kalimah dibédakeun jadi dua nyaéta, 1) kalimah tunggal, jeung 2) kalimah majemuk.
Nurutkeun Djayasumarna <ref>Putrayasa. (2010). ''Analisis Kalimat''. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26</ref>, dumasar jumlah klausana, kalimah dibédakeun jadi dua nyaéta, kalimah tunggal, jeung kalimah majemuk.
a) Kalimah salancar/tunggal
Kalimah tunggal/Salancar nyaéta kalimah anu diwangun ku hiji klausa atawa hiji konstituén <ref name= Tata Basa Sunda Kiwari>Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 139</ref>. Dina kalimah tunggal anu jadi unsur wajibna nyaéta jejer jeung caritaan. Tapi, dina kalimah tunggal bisa jadi kawangun ku unsur tambahan kawas katerangan tempat, waktu, jeung alat. Ku kituna, kalimah tunggal wangunna teu salawasna pondok <ref>Putrayasa, I.B. (2010). ''Analisis Kalimat (Fungsi, Kategori, Peran)''. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26</ref>.
b) Kalimah jembar/ majemuk
Kalimah majemuk/ jembar diwangun ku dua klausa atawa leuwih <ref name= Asas-asas Linguistik Umum>Verhaar, J.W.M. (1996). ''Asas-asas Linguistik Umum'' Yogyakarta: Gajah Mada University Press,kc. 275</ref>. Unsur-unsur pangwangunna aya anu wajib jeung wenang mangrupa advérbia (katerangan) jeung modalitas. Ku lantaran kitu, adeganana bisa mangrupa pola salah sahiji kalimah basajan anu dilegaan ku katerangan <ref name= Tata Basa Sunda Kiwari>Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 191</ref>.


==Kalimah Tanpagawéan (Nonvérbal)==
=== Kalimah salancar/tunggal ===
Kalimah tunggal/Salancar nyaéta kalimah anu diwangun ku hiji klausa atawa hiji konstituén <ref name="Tata">Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 139</ref>. Dina kalimah tunggal anu jadi unsur wajibna nyaéta jejer jeung caritaan. Tapi, dina kalimah tunggal bisa jadi kawangun ku unsur tambahan kawas katerangan tempat, waktu, jeung alat. Ku kituna, kalimah tunggal wangunna teu salawasna pondok <ref>Putrayasa, I.B. (2010). ''Analisis Kalimat (Fungsi, Kategori, Peran)''. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26</ref>.

=== Kalimah jembar/''majemuk'' ===
Kalimah majemuk/ jembar diwangun ku dua klausa atawa leuwih <ref name="Asas-asas">Verhaar, J.W.M. (1996). ''Asas-asas Linguistik Umum'' Yogyakarta: Gajah Mada University Press,kc. 275</ref>. Unsur-unsur pangwangunna aya anu wajib jeung wenang mangrupa advérbia (katerangan) jeung modalitas. Ku lantaran kitu, adeganana bisa mangrupa pola salah sahiji kalimah basajan anu dilegaan ku katerangan <ref name="Tata">Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 191</ref>.

==Kalimah Tanpagawéan (nonverbal)==
Kalimah tanpagawéan atawa kalimah nonvérbal nyaéta kalimah anu caritaanana lain kecap pagawéan atawa lain vérba. Nu kaasup kalimah tanpagawéan téh nya éta kalimah barang (nominal), kalimah sipat (adjéktiva), kalimah bilangan (numeral), jeung kalimah pangantét (préposisional). Ieu di handap dipedar hiji-hijina <ref name= Tata Basa Sunda Kiwari>Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 258</ref>.
Kalimah tanpagawéan atawa kalimah nonvérbal nyaéta kalimah anu caritaanana lain kecap pagawéan atawa lain vérba. Nu kaasup kalimah tanpagawéan téh nya éta kalimah barang (nominal), kalimah sipat (adjéktiva), kalimah bilangan (numeral), jeung kalimah pangantét (préposisional). Ieu di handap dipedar hiji-hijina <ref name= Tata Basa Sunda Kiwari>Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 258</ref>.


a. Kalimah [[Barang]] (Nomina)
=== Kalimah [[Barang]] (''Nomina'') ===
Kalimah barang atawa kalimah nominal nyaéta kalimah anu caritaanana kecap atawa frasa barang (nominal). Nurutkeun patali semantisna, éta kalimah téh nuduhkeun ayana kasaruaan antara jejer jeung caritaanana. Ku lantaran kitu, ieu kalimah téh sok disebut ogé kalimah ékuasional atawa kalimah ékuatif. Dina ieu kalimah, jejer téh dianggap sarua atawa sagolongan jeung caritaan anu nuduhkeun golongan atawa idéntitas jejer. Pikeun negeskeun patali semantis anu nuduhkeun [[golongan]] atawa idéntitas téh, hareupeun kecap atawa frasa barang nu jadi caritaanana sok ditambah kecap ''nyaéta''. Kalawan ringkes, éta kalimah-kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu.
Kalimah barang atawa kalimah nominal nyaéta kalimah anu caritaanana kecap atawa frasa barang (nominal). Nurutkeun patali semantisna, éta kalimah téh nuduhkeun ayana kasaruaan antara jejer jeung caritaanana. Ku lantaran kitu, ieu kalimah téh sok disebut ogé kalimah ékuasional atawa kalimah ékuatif. Dina ieu kalimah, jejer téh dianggap sarua atawa sagolongan jeung caritaan anu nuduhkeun golongan atawa idéntitas jejer. Pikeun negeskeun patali semantis anu nuduhkeun [[golongan]] atawa idéntitas téh, hareupeun kecap atawa frasa barang nu jadi caritaanana sok ditambah kecap ''nyaéta''. Kalawan ringkes, éta kalimah-kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu.
'''1) Kal Bar J + C: (<nyaéta>) + B/FB Iden/ B/FB Gol + In Fi'''
'''1) Kal Bar J + C: (<nyaéta>) + B/FB Iden/ B/FB Gol + In Fi'''


b. Kalimah [[Sipat]] (Adjéktival)
=== Kalimah [[Sipat]] (''Adjktival'') ===
Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa sipat (adjéktival) disebut kalimah sipat, kalimah adjéktival, atawa kalimah statif. Dina kalimah sipat aya sawatara caritaan anu perlu dilengkepan ku kecap atawa frasa séjén anu nyicingan fungsi panglengkep, pang-pangna caritaam sipat anu nuduhkeun kaayaan atawa suasana jiwa, saperti keca-kecap poho, sieun, butuh, perlu, wani, nyaah, hariwang, watir, jeung sajabana. Lamun digambarkeun, éta adegan kalimah-kalimah sipat téh maksudna kalimah sifat diwangun ku jejer jeung caritaan anu mangrupa kecap atawa frasa sipat, dibarengan atawa henteu ku panglengkep jeung katerangan. Kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu.
Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa sipat (adjéktival) disebut kalimah sipat, kalimah adjéktival, atawa kalimah statif. Dina kalimah sipat aya sawatara caritaan anu perlu dilengkepan ku kecap atawa frasa séjén anu nyicingan fungsi panglengkep, pang-pangna caritaam sipat anu nuduhkeun kaayaan atawa suasana jiwa, saperti keca-kecap poho, sieun, butuh, perlu, wani, nyaah, hariwang, watir, jeung sajabana. Lamun digambarkeun, éta adegan kalimah-kalimah sipat téh maksudna kalimah sifat diwangun ku jejer jeung caritaan anu mangrupa kecap atawa frasa sipat, dibarengan atawa henteu ku panglengkep jeung katerangan. Kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu.
'''Kal Sip J + C: S/FS + (PANG) + (K) + In Fi'''
'''Kal Sip J + C: S/FS + (PANG) + (K) + In Fi'''


c. Kalimah Bilangan (Numeral)
=== Kalimah Bilangan (''Numeral'') ===
Kalimah bilangan atawa kalimah [[numeral]] nyaéta kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa bilangan. Sakapeung caritaan anu mangrupa kacap atawa bilangan téh sok ditambahan kecap aya, upamana kieu.
Kalimah bilangan atawa kalimah [[numeral]] nyaéta kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa bilangan. Sakapeung caritaan anu mangrupa kacap atawa bilangan téh sok ditambahan kecap aya, upamana kieu.
'''Kal Bil J + C: (<aya>) Bil/FBil + (K) + In Fi'''
'''Kal Bil J + C: (<aya>) Bil/FBil + (K) + In Fi'''


d. Kalimah Pangantét (Préposisional)
=== Kalimah Pangantét (''Preeposisional'') ===
Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa frasa pengantét (préposisional) disebut kalimah [[frasa]] pangantét atawa kalimah préposisional. Kalimah pangantét téh bisa dianggap kalimah ringkesan tina kalimah anu diwangun ku jejer, caritaan, jeung katerangan, anu caritaanana dileungitkeun. Papadaning kitu, loba kalimah pangantét anu hésé, malah teu bisa, dianggap mangrupa kalimah ringkesan. Adegan kalimah préposisional téh bisa digambarkeun saperti kieu.
Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa frasa pengantét (préposisional) disebut kalimah [[frasa]] pangantét atawa kalimah préposisional. Kalimah pangantét téh bisa dianggap kalimah ringkesan tina kalimah anu diwangun ku jejer, caritaan, jeung katerangan, anu caritaanana dileungitkeun. Papadaning kitu, loba kalimah pangantét anu hésé, malah teu bisa, dianggap mangrupa kalimah ringkesan. Adegan kalimah préposisional téh bisa digambarkeun saperti kieu.
'''Kal Pang J + C: FPang + (K) + In Fi'''
'''Kal Pang J + C: FPang + (K) + In Fi'''



Révisi nurutkeun 23 Séptémber 2017 23.21

Kalimah nyaéta wangun gramatikal panglegana.

Wangenan kalimah

Kalimah nyaéta wangunan-wangunan basa anu miboga ciri-ciri ieu di handap. a) Mangrupa konstruksi gramatik nyaéta, wangunan basa anu ngandung harti atawa maksud. b) Mangrupa wangunan basa anu maksimu, nyaéta wangunan basa pikeun ngébréhkeun harti anu dipimaksud ku éta wangunan téa henteu perlu ditambahan deui atawa dilegaan deui. c) Ngabogaan lentong pamungkas turun atawa naék, anu nétélakeun yén éta konstruksi gramatik téh geus réngsé. d) Rélatif bisa mandeg mandiri, bisa diisolasikeun atawa dipisahkeun kalawan hartina teu leungit atawa henteu robah. Mangrupa bagian pangleutikna tina hiji omongan atawa wacana, anu diwatesanan ku randegan panjan, anu ngandung pikiran anu gembleng atawa lengkep nurutkeun katatabasaan Salah ngutip: Tag <ref> tidak sah; nama tidak sah; misalnya, terlalu banyak. Nurutkeun Ramlan, Salah ngutip: Tag <ref> tidak sah; nama tidak sah; misalnya, terlalu banyakkalimah nyaéta hiji beungkeutan gramatik anu diwatesanan ku ayana randegan panjang anu dibarengan ku nada ahir turun atawa naék. Kalimat nyaéta beungkeutan katatabasaan anu unsur-unsur pangwangunna mangrupa klausa-klausa, partikel-partikel panyambung, jeung pola-pola intonasi [1].

Wanda kalimah dumasar jumlah klausa

Nurutkeun Djayasumarna [2], dumasar jumlah klausana, kalimah dibédakeun jadi dua nyaéta, kalimah tunggal, jeung kalimah majemuk.

Kalimah salancar/tunggal

Kalimah tunggal/Salancar nyaéta kalimah anu diwangun ku hiji klausa atawa hiji konstituén [3]. Dina kalimah tunggal anu jadi unsur wajibna nyaéta jejer jeung caritaan. Tapi, dina kalimah tunggal bisa jadi kawangun ku unsur tambahan kawas katerangan tempat, waktu, jeung alat. Ku kituna, kalimah tunggal wangunna teu salawasna pondok [4].

Kalimah jembar/majemuk

Kalimah majemuk/ jembar diwangun ku dua klausa atawa leuwih [5]. Unsur-unsur pangwangunna aya anu wajib jeung wenang mangrupa advérbia (katerangan) jeung modalitas. Ku lantaran kitu, adeganana bisa mangrupa pola salah sahiji kalimah basajan anu dilegaan ku katerangan [3].

Kalimah Tanpagawéan (nonverbal)

Kalimah tanpagawéan atawa kalimah nonvérbal nyaéta kalimah anu caritaanana lain kecap pagawéan atawa lain vérba. Nu kaasup kalimah tanpagawéan téh nya éta kalimah barang (nominal), kalimah sipat (adjéktiva), kalimah bilangan (numeral), jeung kalimah pangantét (préposisional). Ieu di handap dipedar hiji-hijina Salah ngutip: Tag <ref> tidak sah; nama tidak sah; misalnya, terlalu banyak.

Kalimah Barang (Nomina)

Kalimah barang atawa kalimah nominal nyaéta kalimah anu caritaanana kecap atawa frasa barang (nominal). Nurutkeun patali semantisna, éta kalimah téh nuduhkeun ayana kasaruaan antara jejer jeung caritaanana. Ku lantaran kitu, ieu kalimah téh sok disebut ogé kalimah ékuasional atawa kalimah ékuatif. Dina ieu kalimah, jejer téh dianggap sarua atawa sagolongan jeung caritaan anu nuduhkeun golongan atawa idéntitas jejer. Pikeun negeskeun patali semantis anu nuduhkeun golongan atawa idéntitas téh, hareupeun kecap atawa frasa barang nu jadi caritaanana sok ditambah kecap nyaéta. Kalawan ringkes, éta kalimah-kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu. 1) Kal Bar J + C: (<nyaéta>) + B/FB Iden/ B/FB Gol + In Fi

Kalimah Sipat (Adjktival)

Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa sipat (adjéktival) disebut kalimah sipat, kalimah adjéktival, atawa kalimah statif. Dina kalimah sipat aya sawatara caritaan anu perlu dilengkepan ku kecap atawa frasa séjén anu nyicingan fungsi panglengkep, pang-pangna caritaam sipat anu nuduhkeun kaayaan atawa suasana jiwa, saperti keca-kecap poho, sieun, butuh, perlu, wani, nyaah, hariwang, watir, jeung sajabana. Lamun digambarkeun, éta adegan kalimah-kalimah sipat téh maksudna kalimah sifat diwangun ku jejer jeung caritaan anu mangrupa kecap atawa frasa sipat, dibarengan atawa henteu ku panglengkep jeung katerangan. Kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu. Kal Sip J + C: S/FS + (PANG) + (K) + In Fi

Kalimah Bilangan (Numeral)

Kalimah bilangan atawa kalimah numeral nyaéta kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa bilangan. Sakapeung caritaan anu mangrupa kacap atawa bilangan téh sok ditambahan kecap aya, upamana kieu. Kal Bil J + C: (<aya>) Bil/FBil + (K) + In Fi

Kalimah Pangantét (Preeposisional)

Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa frasa pengantét (préposisional) disebut kalimah frasa pangantét atawa kalimah préposisional. Kalimah pangantét téh bisa dianggap kalimah ringkesan tina kalimah anu diwangun ku jejer, caritaan, jeung katerangan, anu caritaanana dileungitkeun. Papadaning kitu, loba kalimah pangantét anu hésé, malah teu bisa, dianggap mangrupa kalimah ringkesan. Adegan kalimah préposisional téh bisa digambarkeun saperti kieu. Kal Pang J + C: FPang + (K) + In Fi

Rujukan

  1. Tarigan.(1985).Pengajaran Sintaksis. Bandung: Angkasa, kc. 48
  2. Putrayasa. (2010). Analisis Kalimat. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26
  3. a b Sudaryat, spk. (2011). Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya, kc. 139 Salah ngutip: Tanda <ref> tidak sah; nama "Tata" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  4. Putrayasa, I.B. (2010). Analisis Kalimat (Fungsi, Kategori, Peran). Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26
  5. Verhaar, J.W.M. (1996). Asas-asas Linguistik Umum Yogyakarta: Gajah Mada University Press,kc. 275