Candrasangkala: Béda antarrépisi

Nambah tutumbu
Ti Wikipédia Sunda, énsiklopédi bébas
Jelajahi riwayat secara interaktif
← Éditan saméméhnaÉditan salajengna →
Konten dihapus Konten ditambahkan
Visual (béta)Téks wiki
YogiYY (obrolan | kontribusi)
2.172 suntingan
Tidak ada ringkasan suntingan
YogiYY (obrolan | kontribusi)
2.172 suntingan
Tidak ada ringkasan suntingan
Baris ka-1: Baris ka-1:
'''Candrasangkala''' téh nyaéta titimangsa nu disumbulkeun dina basa atawa ungkara, kecap-kecapna geus maneuh aya pasangan angkana, malah geus dipindahkeun kana angka jeung dibacana téh kudu dibalikeun.<ref name=":0" /> Kabiasaan ngagunakeun titimangsa dina wangun candrasangkala geus ti baheula mula, buktina geus dipaké dina naskah jeung prasasti-prasasti kuna<ref name=":0">{{Cite book|title=Kamus Istilah Sastra Sunda|last=Iskandarwassid|first=|publisher=Geger Sunten|year=2016|isbn=|location=Bandung|pages=37}}</ref>. Contona waé dina naskah Sanghyang Siksa Kandang Karesian<ref name=":1">{{Cite book|title=Sewaka Darma, Sanghyang Siksa Kandang Karesian, Amanat Galunggung|last=Danasasmita, spk.|first=Saleh|publisher=Sundanologi|year=1987|isbn=|location=Bandung|pages=95}}</ref>.
'''Candrasangkala''' téh nyaéta titimangsa nu disumbulkeun dina [[basa]] atawa ungkara, [[kecap]]-kecapna geus maneuh aya pasangan angkana, malah geus dipindahkeun kana [[angka]] jeung dibacana téh kudu dibalikeun.<ref name=":0" /> Kabiasaan ngagunakeun titimangsa dina wangun candrasangkala geus ti baheula mula, buktina geus dipaké dina [[naskah]] jeung [[prasasti]]-prasasti kuna<ref name=":0">{{Cite book|title=Kamus Istilah Sastra Sunda|last=Iskandarwassid|first=|publisher=Geger Sunten|year=2016|isbn=|location=Bandung|pages=37}}</ref>. Contona waé dina naskah [[Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian|Sanghyang Siksa Kandang Karesian]]<ref name=":1">{{Cite book|title=Sewaka Darma, Sanghyang Siksa Kandang Karesian, Amanat Galunggung|last=Danasasmita, spk.|first=Saleh|publisher=Sundanologi|year=1987|isbn=|location=Bandung|pages=95}}</ref>.


... nora catur sagara wulan; hartina (ditulis dina taun) 0 4 4 1 = 1440 Saka (1518 Maséhi)<ref name=":1" />.
... nora catur sagara wulan; hartina (ditulis dina taun) 0 4 4 1 = 1440 Saka (1518 Maséhi)<ref name=":1" />.


== Jawa jeung Bali ==
== Jawa jeung Bali ==
Saméméh candrasangkala saéstuna mah aya suryasangkala. Ieu dua hal téh pateungteungna lebah acuan kalender jeung kaayaan posisi matahari jeung bulan. Di Jawa nyoko kana kaayaan posisi matahari jeung bulan, lamun di Bali nyoko kana itungan kalénder Saka. Candrasangkala téh dipaké keur nyirian hiji kajadian nu ahéng jeung dianggap gedé ku masarakat, saperti ngadegna hiji karajaan jeung ayana bancang pakéwuh nu ngarugikeun masarakat. <ref>{{Cite news|url=https://engineear.co/2011/09/12/candrasengkala-i-definisi-sejarah-seni-cronogram-jawa/|title=Candrasengkala I : Definisi & Sejarah Seni Cronogram Jawa|date=2011-09-12|newspaper=Engine EAR|language=en-US|access-date=2017-10-11}}</ref>
Saméméh candrasangkala saéstuna mah aya [[suryasangkala]]. Ieu dua hal téh pateungteungna lebah acuan [[kalénder]] jeung kaayaan posisi [[panonpoé]] jeung [[Bulan (satelit)|bulan.]] Di [[Jawa]] nyoko kana kaayaan posisi panonpoé jeung bulan, lamun di [[Bali]] nyoko kana itungan kalénder [[Saka]]. Candrasangkala téh dipaké keur nyirian hiji kajadian nu ahéng jeung dianggap gedé ku [[masarakat]], saperti ngadegna hiji [[karajaan]] jeung ayana bancang pakéwuh nu ngarugikeun masarakat. <ref>{{Cite news|url=https://engineear.co/2011/09/12/candrasengkala-i-definisi-sejarah-seni-cronogram-jawa/|title=Candrasengkala I : Definisi & Sejarah Seni Cronogram Jawa|date=2011-09-12|newspaper=Engine EAR|language=en-US|access-date=2017-10-11}}</ref>


Dina mangsa karajaan Hindu-Jawa, Suryasangkala leuwih tiheula dipaké nepi ka runtagna Karajaan Majapait. Suryasangkala nyoko kana taun saka nu mangrupa kalender Luni-Solar. Sanggeus Karajaan Demak ngawasa, di Jawa dipaké taun Hijriah nu nyoko kana kaayaan posisi bulan. Ngan, di jaman kakuasaan Mataram nu dipingpin ku Sultan Agung diganti ku Candrasangkala nu nyoko kana taun Jawa (adumanis antara Hijriyah jeung Saka).<ref>{{Cite news|url=https://engineear.co/2011/09/14/candrasengkala-ii-watak-bilangan-angka/|title=Candrasengkala II : Watak Bilangan Angka|date=2011-09-14|newspaper=Engine EAR|language=en-US|access-date=2017-10-11}}</ref>
Dina mangsa karajaan [[Hindu]]-Jawa, Suryasangkala leuwih tiheula dipaké nepi ka runtagna [[Karajaan Majapait]]. Suryasangkala nyoko kana taun saka nu mangrupa kalender Luni-Solar. Sanggeus [[Karajaan Demak]] ngawasa, di Jawa dipaké taun Hijriah nu nyoko kana kaayaan posisi bulan. Ngan, di jaman kakuasaan [[Mataram]] nu dipingpin ku [[Sultan Agung]] diganti ku Candrasangkala nu nyoko kana taun Jawa (adumanis antara [[Hijriyah]] jeung Saka).<ref>{{Cite news|url=https://engineear.co/2011/09/14/candrasengkala-ii-watak-bilangan-angka/|title=Candrasengkala II : Watak Bilangan Angka|date=2011-09-14|newspaper=Engine EAR|language=en-US|access-date=2017-10-11}}</ref>


=== Watesan Ma'na Bilangan ===
=== Watesan Ma'na Bilangan ===

Révisi nurutkeun 11 Oktober 2017 05.25

Candrasangkala téh nyaéta titimangsa nu disumbulkeun dina basa atawa ungkara, kecap-kecapna geus maneuh aya pasangan angkana, malah geus dipindahkeun kana angka jeung dibacana téh kudu dibalikeun.[1] Kabiasaan ngagunakeun titimangsa dina wangun candrasangkala geus ti baheula mula, buktina geus dipaké dina naskah jeung prasasti-prasasti kuna[1]. Contona waé dina naskah Sanghyang Siksa Kandang Karesian[2]. 

                     ... nora catur sagara wulan; hartina (ditulis dina taun) 0 4 4 1 = 1440 Saka (1518 Maséhi)[2].

Jawa jeung Bali

Saméméh candrasangkala saéstuna mah aya suryasangkala. Ieu dua hal téh pateungteungna lebah acuan kalénder jeung kaayaan posisi panonpoé jeung bulan. Di Jawa nyoko kana kaayaan posisi panonpoé jeung bulan, lamun di Bali nyoko kana itungan kalénder Saka. Candrasangkala téh dipaké keur nyirian hiji kajadian nu ahéng jeung dianggap gedé ku masarakat, saperti ngadegna hiji karajaan jeung ayana bancang pakéwuh nu ngarugikeun masarakat. [3]

Dina mangsa karajaan Hindu-Jawa, Suryasangkala leuwih tiheula dipaké nepi ka runtagna Karajaan Majapait. Suryasangkala nyoko kana taun saka nu mangrupa kalender Luni-Solar. Sanggeus Karajaan Demak ngawasa, di Jawa dipaké taun Hijriah nu nyoko kana kaayaan posisi bulan. Ngan, di jaman kakuasaan Mataram nu dipingpin ku Sultan Agung diganti ku Candrasangkala nu nyoko kana taun Jawa (adumanis antara Hijriyah jeung Saka).[4]

Watesan Ma'na Bilangan

No. Bilangan Watesan Ma'na Simbul / Kecap
1 Hiji
  1. Nilai atawa jumlahna Hiji
  2. Buleud
  3. Atra jeung Nyata
 Bumi, Manusa, Candra, Wulan, Nabi, Tunggal, urip
2 Dua
  1. Nilaina dua
  2. Papasangan
  3. Kagiatan 2 anggota awak
 Leungeun, Suku, Ceuli, Sembah, Dwi, Karna, Lar
3 Tilu
  1. Nilaina Tilu
  2. Seuneu
 Tri, Geni, Uta, Gebyar
4 Opat
  1. Nilaina Opat
  2. Cai
  3. Kecap Pagawéan
 Catur, Segara, Samudra, Banyu, Kerta, Warna, Sindu, Toya, Tirta, Suci
5 Lima
  1. Nilaina Lima
  2. Buta atawa Raksasa
  3. Angin jeung Sora
 Panca, Bayu, Pandawa, Wisikan, Raksasa, Buta
6 Genep
  1. Nilai Genep
  2. Usum
  3. Mangsa
  4. Rasa
  5. Sato Sukuna Genep
 Pahit, Mangsa, Rasa, Tawon, Kombang, Sarkara, Dura
7 Tujuh
  1. Nilaina Tujuh
  2. Gunung
  3. Resi/pandita/nu tapa
  4. Sato nu bisa jadi tutumpakan
 Kuda, Sapi, Sapta, Gunung
8 Dalapan
  1. Nilaina Dalapan
  2. Sato Galak
  3. Réptil
  4. Brahmana
 Gajah, Naga, Baya, Brahmana, Ula, Bujangga
9 Salapan
  1. Nilaina Salapan
  2. Liang
  3. Kembang
 Ratna, Gapura, Lawang, Rong, Leng, Puspa
10 Nol
  1. Nilaina O
  2. Sipatna imajiner
 Ilang , Sirna, Langit, Umbul, Suwung, Pati, Ruksak

Rujukan

  1. ↑ a b Iskandarwassid (2016). Kamus Istilah Sastra Sunda. Bandung: Geger Sunten. p. 37. 
  2. ↑ a b Danasasmita, spk., Saleh (1987). Sewaka Darma, Sanghyang Siksa Kandang Karesian, Amanat Galunggung. Bandung: Sundanologi. p. 95. 
  3. ↑ "Candrasengkala I  : Definisi & Sejarah Seni Cronogram Jawa" (dalam bahasa en-US). Engine EAR. 2011-09-12. https://engineear.co/2011/09/12/candrasengkala-i-definisi-sejarah-seni-cronogram-jawa/. Diakses pada 2017-10-11 
  4. ↑ "Candrasengkala II : Watak Bilangan Angka" (dalam bahasa en-US). Engine EAR. 2011-09-14. https://engineear.co/2011/09/14/candrasengkala-ii-watak-bilangan-angka/. Diakses pada 2017-10-11 
Dicomot ti "https://su.wikipedia.org/w/index.php?title=Candrasangkala&oldid=531106"