Témbongkeun sumber pikeun Basa Minangkabau

{{InterWiki|code=min}}
{{Kotak info basa
| name=Minangkabau
| nativename=Baso Minangkabau
| states=[[Sumatra Kulon]] ([[Indonesia]]), {{nowrap|[[Negeri Sembilan]]}} ([[Malaysia]]), {{nowrap|[[Banten]]}} ([[Indonesia]])
| region=[[Sumatra Kulon]], [[Riau]] beulah kulon, [[Jambi]] beulah kalér, [[Jawa Kulon]] beulah kulon, [[Banten]], [[DKI Jakarta]]
| speakers=± 6,5 yuta<ref>Moeliono, A.M., (2000), ''Kajian serba linguistik: untuk Anton Moeliono, pereksa bahasa'', BPK Gunung Mulia, ISBN 9796870045.</ref>
| familycolor=Austronesian
| fam2=[[Rungkun basa Melayu-Polinésia|Melayu-Polinésia]]
| fam3=[[Rungkun basa Melayu-Sumbawa|Melayu-Sumbawa]]
| fam4=Kalér jeung Wétan
| fam5=[[Rungkun basa Malay|Malay]]
| fam6=[[Rungkun basa Melayu|Melayu]]
| iso2=min
| iso3=min
}}
'''Basa Minangkabau''' ('''Baso Minang''') nyaéta salah sahiji basa ti rungkun [[basa Malayu]] anu diomongkeun hususna di wewengkon [[Sumatra Kulon]], bagian kulon propinsi [[Riau]] sarta sumebar di sagala rupa dayeuh di sakumna [[Indonésia]].

Sempet aya pertentangan ngeunaan hubungan basa Minangkabau jeung basa Malayu. Sawaréh pakar basa nganggap basa ieu minangka dialek Malayu, alatan lobana sasaruaan kosakata sarta wangun tuturan di jerona, samentara anu séjén malahan béranggapan basa ieu mangrupa basa teuneung anu béda jeung Malayu.

Kérancuan ieu disebabkan alatan basa Malayu dianggap hiji basa. Lolobana pakar kiwari nganggap yén basa Malayu lain hiji basa, tapi mangrupa hiji jumplukan basa di jero [[rungkun basa Melayik]]. Dina jumplukan Malayu kasebut, basa Minangkabau nyaéta salah sahiji basa.

== Wewengkon sebar ceuk ==

Sacara historis, wewengkon sebar ceuk Basa Minangkabau ngawengku urut wewengkon kakawasaan Karajaan Pagaruyung anu berpusat di Batusangkar, Sumatra Kulon. Batas-batasnya dawam dinyatakeun dina babasan Minang di handap ieu:

: ''Dari Sikilang Aia Bangih''
: ''hingga Taratak Aia Hitam.''
: ''Dari Durian Ditakuak Rajo''
: ''hingga Sialang Balantak Basi.''

''Sikilang Aia Bangih'' nyaéta wates kalér, ayeuna di wewengkon [[Pasaman Kulon]], berbatasan jeung [[Kabupatén Mandailing Natal|Natal]], [[Sumatra Kalér]]. ''Taratak Aia Hitam'' nyaéta wewengkon [[Bengkulu]]. ''Durian Ditakuak Rajo'' nyaéta wewengkon di [[Kabupatén Bungo]], [[Jambi]]. Anu pamungkas, ''Sialang Balantak Basi'' nyaéta wewengkon di Rantau Barangin, [[Kabupatén Kampar]], [[Riau]] ayeuna.{{fact}}

Basa Minangkabau ogé jadi basa ''lingua franca'' di wewengkon basisir kulon [[Sumatra Kalér]], komo ngahontal laér nepi ka basisir kulon [[Acéh]]. Di Acéh, penutur basa ieu disebut minangka [[Suku Aneuk Jamee|Aneuk Jamee]]. Sajaba ti éta, basa [[Minangkabau]] ogé diomongkeun ku masarakat [[Negeri Sembilan]], Malaysia anu nini moyangnya mangrupa pendatang asal ''ranah Minang'' saprak bérabad-abad tiheula. Dialek basa Minangkabau Negeri Sembilan ieu disebut ''Baso Nogoghi''.

== Dialék ==
Basa Minang mibanda loba dialék, komo antarkampung anu dipisahkeun ku walungan ogé bisa miboga dialék anu béda.{{citation needed}} Béda pangbadagna nyaéta dialék anu diomongkeun di wewengkon Basisir Kidul sarta dialek di wewengkon [[Kabupatén Mukomuko|Mukomuko]], [[Bengkulu]].

Sajaba ti éta dialek basa Minangkabau ogé diomongkeun ku sawaréh nu nyicingan di sapanjang basisir kulon pulo Sumatéra mimitian ti [[Natal]], [[Sibolga]], [[Barus]] di Sumatéra Kalér nerus ka [[Singkil]], [[Simeulue]], [[Acéh Kidul]], [[Acéh Kulon Daya]] sarta [[Meulaboh]] di Acéh. Di Acéh dialek Basa Minang ieu disebut kalayan [[Basa Jamee]].

Di handap ieu nyaéta perbandingan béda antara sawatara dialek:

{|
| Basa Sunda
| Naon cenah ka anjeun? 
|--
| Basa Minangkabau "baku"
| A keceknyo jo kau?
|--
| Mandahiling Kuti Anyie
| Apo kecek o kö gau?
|--
| Padang Panjang
| Apo keceknyo ka kau?
|--
| Pariaman
| A kato e bakeh kau?
|--
| Ludai
| A kecek o ka rau?
|--
| Sungai Batang
| éa janyo ke kau?
|--
| Kurai
| A jano kale gau?
|--
| Kuranji
| Apo kecek e ka kau?
|--
| Salimpaung Batusangkar
| Poh ceknyoh kah khau duh?
|--
| Rao-Rao Batusangkar
| Aa keceknyo ka awu tu?
|--
|}

Pikeun komunikasi antar penutur basa Minangkabau anu sakitu rupa-rupa ieu, pamustunganana dipergunakanlah dialek [[Padang]] minangka basa baku Minangkabau atawa disebut ''Baso Padang'' atawa ''Baso Urang Awak''. Basa Minangkabau dialek Padang ieu pisan anu jadi acuan baku (standar) dina ngawasa basa Minangkabau.{{fact}}

== Conto ==

{|
| Basa Minangkabau:
| '''Sadang kayu di rimbo tak samo tinggi, kok kunun manusia''' (peribahasa)
|-
| Basa Sunda:
| ''Sedengkeun tangkal di leuweung henteu sarua luhur, naon deui manusa''
|-
|
|-
| Basa Minangkabau:
| '''Co a koncek baranang co itu inyo''' (peribahasa)
|-
| Basa Sunda:
| ''Kumaha katak ngojay, kawas éta pisan manéhna''
|-
|
|-
| Basa Minangkabau:
| '''Indak buliah mambuang sarok di siko!'''
|-
| Basa Sunda:
| ''Henteu kaci miceun runtah di dieu!''
|-
|
|-
| Basa Minangkabau:
| '''Bungo indak satangkai, kumbang indak sa ikua''' (peribahasa)
|-
| Basa Sunda:
| ''Kembang henteu setangkai, kumbang henteu sabuntut''
|-
|
|-
| Basa Minangkabau:
| '''A tu nan ang karajoan<nowiki>*</nowiki> ?'''
|-
| Basa Sunda:
| ''Naon anu keur manéh kerjakan?''
|-
|
| * perhatosan: kecap ang (manéh) nyaéta kecap garihal, 
kecap ''Naon'' dina basa Minangkabau nyaéta ''Apo'' tapi leuwih mindeng disingget kalayan kecap ''A''{{fact}}
|
|}
<!--
== Sistem pelafalan ==

== Tata basa ==
-->

== Karya sastra ==

Karya [[Sastra Minangkabau|sastra tradisional]] berbasa Minang mibanda persamaan wangun kalayan karya sastra tradisional berbahasa Malayu umumna, nyaéta ngawangun pantun, carita rahayat, hikayat nini moyang (''tambo'') sarta adat-istiadat Minangkabau. Penyampaiannya biasana dipigawé dina wangun carita (''kaba'') atawa dinyanyikan (''dendang'').

== Perbandingan jeung sawatara basa séjén ti rungkun Malayu ==
Urang Minangkabau umumna boga pamadegan loba persamaan antara Basa Minangkabau jeung Basa Malayu/Indonésia. M. Rusli dina ''Peladjaran Bahasa Minangkabau'' nyebutkeun dina pokona béda antara Basa Minangkabau sarta Basa Indonésia nyaéta dina béda lafal, sajaba béda sawatara kecap.

Conto-conto béda lafal Basa Malayu/Indonésia sarta Basa Minangkabau nyaéta kieu:

* ''ul-ua'', conto: bandul-''bandua''
* ''ut-uik'', conto: rumput-''rumpuik''
* ''us-uih'', conto: putus -''putuih''
* ''is-ih'', conto: baris -''barih''
* ''it-ik'', conto: sakit -''sakik''
* ''as-eh'', conto: batas -''bateh''
* ''ap-ok'', conto: atap -''atok''
* ''at-ek'', conto: rapat-''rapek''. Pikeun kecap-kecap asalna ti basa kosta ''at-aik'', conto: adat-''adaik'' 
* ''al/ar-a'', conto: jual-''jua'', kabar-''kaba''
* ''e(pepet)-a'', conto: beban-''baban''
* ''a-o'', conto: kuda-''kudo''
* awalan ter-, ber-, per- jadi ta-, ba-, pa-. Conto: berlari, termakan, perdalam (Basa Malayu/Indonésia) jadi balari, tamakan, padalam (Basa Minangkabau)<ref>[http://dbp.gov.my/mabbim/download.php?FilePoolID=73 Edwar Djamaris, ''Beberapa masalah dalam penerjemahan naskah Sastra Minangkabau''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150428155055/http://dbp.gov.my/mabbim/download.php?FilePoolID=73 |date=2015-04-28 }}</ref>

Persamaan antara basa Minangkabau sarta sagala rupa basa séjén ti rungkun Malayu bisa contona ditempo dina perbandingan kosakata katut:

{| class="prettytable" width="70%" style="text-align:center"
|-----
| '''Basa Indonésia'''
| apa
| laut
| lihat
| kucing
| pergi
| ular
| kéras
| manis
| lutut
|-----
| '''Basa Minangkabau'''
| apo
| laui{{polytonic|ʔ}}
| liai{{polytonic|ʔ}}/calia{{polytonic|ʔ}}
| kuciang
| pai
| ula
| kareh
| manih
| lutui{{polytonic|ʔ}}
|------
| '''[[Basa Pekal]]'''
| apo
| lawik
| liek
| kucing
| lalui
| ulah
| kehas
| manis
| lutuik
|-----
| '''[[Basa Urak Lawoi']]''' 
| nama
| lawoi{{polytonic|ʔ}}
| lihai{{polytonic|ʔ}}
| mi'aw
| pi
| ulal
| kras
| manéh
| lutoi{{polytonic|ʔ}}
|}

Béda bisa ditempo dina vérsi unggal ti [[Pernyataan Umum ngeunaan Hak-hak Asasi Manusa]]:

{| class="wikitable" 
! Basa Inggris !! Basa Indonésia !! Basa Sunda !! Basa Minangkabau
|-
|'''Universal Declaration of Human Rights''' || '''Pernyataan Umum tentang Hak-Hak Asasi Manusia''' || '''Pernyataan Umum ngeunaan Hak-hak Asasi Manusa]''' || '''Deklarasi Sadunia Hak-Hak Asasi Manusia'''
|-
|'''Article 1'''||'''Pasal 1'''||'''Pasal 1'''||'''Pasal 1'''
|-
|''All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.'' || ''Semua orang dilahirkan merdeka dan mempunyai martabat dan hak-hak yang sama. Mereka dikaruniai akal dan hati nurani dan hendaknya bergaul satu sama lain dalam semangat persaudaraan.'' || ''Sakumna jalma gubrag ka alam dunya téh sipatna merdika jeung boga martabat katut hak-hak anu sarua. Maranéhna dibéré akal jeung haté nurani, campur-gaul jeung sasamana aya dina sumanget duduluran.'' || ''Sadonyo manusia dilahiakan mardeka dan punyo martabat sarato hak-hak nan samo. Mareka dikaruniai aka jo hati nurani, supayo satu samo lain bagaul sarupo urang badunsanak.''
|}

== Catetan ==
{{reflist}}

== Référénsi ==
* ''Tata Bahasa Minangkabau'', Gérard Moussay{{br}} (Judul pituin: ''La Langue Minangkabau'', ditarjamahkeun ti basa Pérancis ku Rahayu S. Hidayat), ISBN 979-9023-16-5.

== Tingali ogé ==
* [[Kerajaan Pagaruyung]]
* [[Basa di Indonésia]]

== Tumbu kaluar ==
* [http://www.unhchr.ch/udhr/lang/mpu.htm Deklarasi Sadunya Hak Asasi Manusa dina Basa Minangkabau] (Asal: [http://www.un.org/ Halaman PBB])
* [https://web.archive.org/web/20040507133813/http://asia.geocities.com/mo3ly4d1/hbahasa.htm Basa Minangkabau]
* [http://www.ranah-minang.com/artikel/ranahminang/kategori/50.html Artikel Kategori Basa Minang] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101125050708/http://www.ranah-minang.com/artikel/ranahminang/kategori/50.html |date=2010-11-25 }} (Asal: [http://www.ranah-minang.com/ Ranah-Minang.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110202101714/http://ranah-minang.com/ |date=2011-02-02 }})
* [http://editthis.info/Kamus_minang Sawatara kecap hésé Basa Minangkabau]

{{DEFAULTSORT:Minangkabau}}
[[Kategori:Basa Minangkabau| ]]
[[Kategori:Basa Melayu-Polinésia]]
[[Kategori:Basa Melayu]]
[[Kategori:Basa di Sumatra]]
[[Kategori:Basa di Indonésia]]
[[Kategori:Basa di Malaysia]]
[[Kategori:Basa jejer-caritaan-objék]]