Témbongkeun sumber pikeun GSM

{{Table Mobile phone standards}}
'''Global System for Mobile communications''' ('''GSM''': asalna mangrupa singketan tina ''Groupe Spécial Mobile'') nyaéta standar paling populér pikeun [[telepon sélulér]] (atawa telepon mobil) di sakuliah dunya. [[Asosiasi GSM]], ngira-ngira yén 82% tina pasar telepon sélulér di dunya ngagunakeun standar ieu<ref>{{cite web | title = GSM World statistics| publisher = GSM Association | date = [[2007]] | url = http://www.gsmworld.com/gsmastats.shtml| accessdate = 2007-01-10}}</ref>.  GSM digunakeun ku leuwih ti 2 [[1000000000 (nomer)|miliar]] jelema di leuwih 212 nagara jeung wewengkon husus.<ref>{{cite web | title = About GSM Association | publisher = GSM Association | url = http://www.gsmworld.com/about/index.shtml | accessdate = 2007-01-08}}</ref><ref>{{cite web | title = Two Billion GSM Customers Worldwide | publisher = 3G Americas | date = [[June 13]], [[2006]] | url = http://www.prnewswire.com/cgi-bin/stories.pl?ACCT=109&STORY=/www/story/06-13-2006/0004379206&EDATE= | accessdate = 2007-01-08 }}</ref>

Kahadiranana anu di mana-mana (basa Inggris: ''ubiquity'') ngajadikeun [[roaming]] internasional ilahar antara para [[operator telepon sélulér]], anu ngamungkinkeun para langganan ngagunakeun telepon di réa patempatan di dunya. GSM béda jeung téknologi anu leuwih ti heula lantaran [[Kanal (komunikasi)|kanal]] signalling katut kanal sora (ucapan) boga [[kualitas telepon digital]], antukna disebut sistem telepon sélulér ''generasi kadua'' ([[2G]]).
[[Gambar:GSMLogo.svg|left|thumb|150px|Logo GSM digunakeun pikeun nandaan héndsét jeung alat-alat anu kompatibel jeung standar GSM]]

Digunakeunana standar GSM di sakuliah dunya geus nguntungkeun pikeun para pamakéna lantaran meunangkeun kamampuhan pikeun ''roaming'' sarta pindah operator tanpa ngaganti telepon. Sedengkeun pikeun operator jaringan, standar GSM nguntungkeun lantaran bisa milih alat ti rupa-rupa pabrik anu ngagunakeun standar GSM)<ref>{{cite web | title = Texas Instruments Executive Meets with India Government Official to outline Benefits of Open Standards to drive mobile phone penetration | publisher = Texas Instruments | date = [[July 12]], [[2006]] | url = http://focus.ti.com/docs/pr/pressrelease.jhtml?prelId=sc06127 | accessdate = 2007-01-08 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061021025029/http://focus.ti.com/docs/pr/pressrelease.jhtml?prelId=sc06127 |date=2006-10-21 }}</ref>).  GSM ogé geus naratas alternatif béaya ''rendah'' pikeun telepon sora, nyaéta [[Short message service]] (SMS, atawa disebut ogé "pesen singket"), anu kiwari dirojong ogé ku standar-standar telepon sélulér lianna.

Kaol (''vérsi'') standar anu leuwih anyar tetep bisa diterapkeun (''kompatibel'') kana jaringan telepon GSM anu geus aya. Conto standar kasebut nyaéta ''vérsi'' [[3GPP#Standards|Release '97]] anu nambahkeun kamampuhan data pakét, ku cara maké [[General Packet Radio Service]] (GPRS). Conto lianna nyaéta Reléase '99 anu nawarkeun pangiriman data kalayan laju anu leuwih gancang ku cara ngagunakeun [[Enhanced Data Rates for GSM Evolution]] (EDGE).

== Sajarah ==
Dina taun 1982, ''[[European Conference of Postal and Telecommunications Administrations]]'' (CEPT) ngadegkeun ''Groupe Spécial Mobile'' (GSM) pikeun nyieun hiji standar sistem telepon mobil anu bisa digunakeun di sakuliah [[Éropah]].<ref>{{cite web | title = Brief History of GSM & GSMA | publisher = GSM World | url = http://www.gsmworld.com/about/history.shtml | accessdate = 2007-01-08}}</ref> Dina taun 1987, hiji [[memorandum of understanding]] disaluyuan ku 13 nagara Éropah pikeun nyieun hiji sistem telepon [[sélulér]] anu ilahar di sakuliah Éropah.<ref>{{cite news | title = Happy 20th birthday, GSM | publisher = [[ZDNet]] | url = http://news.zdnet.co.uk/leader/0,1000002982,39289154,00.htm | date = 2007-09-07 | accessdate = 2007-09-07}}</ref><ref>{{cite pressrelease | title = Global Mobile Communications is 20 years old | publisher = [[GSM Association]] | url = http://www.gsmworld.com/news/press_2007/press07_48.shtml | date = 2007-09-06 | accessdate = 2007-09-07}}</ref>

Dina taun 1989, tanggung jawab GSM kasebut dibikeun ka ''[[European Telecommunications Standards Institute]]'' (ETSI) sarta ''spésifikasi'' GSM fase I dikaluarkeun dina taun 1990. Jaringan GSM munggaran diwangun dina taun 1991 ku [[Radiolinja]] di [[Finlandia]] kalayan parawatan infrastrukturna ku Ericsson.<ref>{{cite web | title = Nokia delivers first phase GPRS core network solution to Radiolinja, Finland | publisher = Nokia | date = [[January 24]], [[2000]] | url = http://press.nokia.com/PR/200001/775038_5.html | accessdate = 2006-01-08 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060321231749/http://press.nokia.com/PR/200001/775038_5.html |date=2006-03-21 }}</ref> Nepi ka tungtun taun 1993, aya leuwih ti sajuta palanggan anu ngagunakeun jaringan telepon GSM anu dijalankeun ku 70 operator di 48 nagara.<ref>{{cite web | title = History and Timeline of GSM | publisher = Emory University | url = http://www.emory.edu/BUSINESS/et/P98/gsm/history.html | accessdate = 2006-01-09}}</ref>

== Wincikan téknis ==
'''GSM''' nyaéta [[jaringan sélulér]], di mana ''[[héndsét]]'' nyambung ka éta jaringan ku cara mancarkeun sinyal pikeun néangan sél-sél (''base station'') anu paling deukeut. Jaringan GSM jalan dina opat [[GSM frequency ranges|pita frékuénsi]] anu béda. lolobana jaringan GSM jalan dina pita frékuénsi 900&nbsp;MHz atawa 1800. Sababaraha nagara di benua Amérika (kaasup [[Kanada]] jeung [[Amérika Sarikat]]) ngagunakeun pita-pita frékuénsi 850&nbsp;MHz jeung 1900&nbsp;MHz lantaran pita-pita frékuénsi 900&nbsp;MHz jeung 1800&nbsp;MHz geus disadiakeun pikeun kaperluan lianna.

Pita frékuénsi 400&nbsp;MHz jeung 450&nbsp;Hz, anu leuwih jarang dipaké, digunakeun di sababaraha nagara, utamana [[Skandinavia]], di mana frékuénsi-frékuénsi kasebut saacanna digunakeun pikeun sistem telepon sélulér generasi kahiji ([[1G]]).

Dina pita 900&nbsp;MHz, pita frékuénsi [[uplink]] nyaéta 890–915&nbsp;MHz, sedengkeun pita frékuénsi [[downlink]] nyaéta 935–960&nbsp;MHz. Rubakpita 25&nbsp;MHz ieu dibagi kana 124 ''channel'' frékuénsi pamawa, anu masing-masingna dipisah ku 200&nbsp;kHz. [[Time division multiplexing]] digunakeun dina ieu sistem pikeun ngamungkinkeun dalapan ''full-rate'' atawa genepbelas ''half-rate'' ''channel'' sora (ucapan) pikeun tiap ''channel'' [[frékuénsi radio]]. Aya dalapan ''radio timeslot'' (anu ngahasilkeun dalapan perioda [[Burst transmission|burst]]) anu di''kelompok''keun kana ''frame'' [[Time division multiple access|TDMA]]. ''Channel'' ''half rate'' ngagunakeun ''frame'' anu robah-robah dina ''timeslot'' anu sarua. Laju data ''channel''na nyaéta 270.833&nbsp;kbit/s, sedengkeun ''durasi'' ''frame''na nyaéta 4615&nbsp;mdet.

Daya anu dipancarkeun tina ''hendset'' diwatesan nepi ka 2 [[watt]] dina GSM850/900 sarta 1 watt dina GSM1800/1900.

GSM ngagunakeun rupa-rupa ''[[codec]]'' sora pikeun madetkeun pita frékuénsi audio anu 3.1&nbsp;kHz jadi 5.6-13&nbsp;kbit/detik. Asalna, ngan dua ''codec'' anu digunakeun nyaéta ''codec'' [[Half Rate]] (5.6&nbsp;kbit/s) sarta ''codec'' [[Full Rate]] (13&nbsp;kbit/s). Dua ''codec'' ngagunakeun hiji sistem anu didasarkeun kana ''[[linear predictive coding]]'' (LPC). Salian ti éfisién dina hal laju bit (bitrate), dua ''codec'' ieu ngagampangkeun pikeun nga''idéntifikasi'' bagian-bagian sora anu leuwih penting, anu ngamungkinkeun lapis ''air interface'' méré ''prioritas'' sarta nangtayungan bagian-bagian éta sora.

GSM satuluyna ditingkatkeun kamampuhna dina taun 1997<ref>{{cite web |url=http://www.3gpp.org/ftp/Specs/archive/06_series/06.51/0651-401.zip |publisher=ETSI |title=GSM 06.51 version 4.0.1 |date=December 1997 |format=ZIP |accessdate=2007-09-05}}</ref> ku ditimukeunna ''codec'' [[Enhanced Full Rate]] (EFR), codec 12.2&nbsp;kbit/detik anu ngagunakeun ''channel'' full rate. Ahirna, ku ayana [[UMTS]], EFR bisa dirobah-robah lajuna ku ''codec'' anu disebut [[Adaptive Multi-Rate|AMR-Narrowband]], anu kualitasna alus sarta tahan tina gangguan mangsa digunakeun dina ''channel'' full rate. Sanajan kurang tahan tina gangguan lamun digunakeun dina ''channel'' half-rate tapi AMR-Narrowband tetep masih boga kualitas anu rélatif alus.

Aya opat ukuran ''sél'' dina jaringan GSM—''sél'' ''macro'', ''sél'' ''micro'', ''sél'' ''pico'' sarta ''sél'' payung. Daérah anu kawengku ku masing-masing ''sél'' rupa-rupa gumantung lingkunganana. ''Sél'' ''macro'' dianggap sabagé ''sél'' di mana [[anteneu (elektronik)|anténeu]] ''[[base station]]'' dipasang dina munara atawa gedong anu luhurna leuwih ti rata-rata. ''Sél'' ''micro'' nyaéta ''sél'' anu luhur anténeuna sahandapeun luhur rata-rata; umumna digunakeun di daérah pakotaan. ''Sél'' ''pico'' mangrupa ''sél'' leutik anu diaméter pancaranana ngan belasan atawa puluhan méter; umumna digunakeun di jero rohangan. ''Sél'' payung digunakeun pikeun ngeusian daérah nu leuwih leutik anu henteu kawengku ku ''sél'' lianna.

Radius horizontal sél rupa-rupa ti mimiti ratusan [[méter]] nepi ka sababaraha puluh [[kilométer]] gumantung kana luhurna anteneu, ''gain'' anteneu sarta kondisi rambatan. Jarak pangjauhna anu dirojong ku standar GSM nyaéta {{convert|35|km|mi|0|lk=on}}.

Pamakéan dina jero rohangan ogé kaci dina standar GSM téh. Hal ieu bisa dilaksanakeun ku cara ngagunakeun ''base station'' sél pico pikeun jero rohangan, atawa [[Cellular repeater|repeater jero rohangan]]. Cara ieu umumna digelar lamun dina jero rohangan diperlukeun kapasitas anu gedé pikeun ngalayanan pamaké nu loba, contona dina jero ''pusat perbelanjaan'' atawa terminal kapal udara.

[[Modulasi]] anu digunakeun dina GSM nyaéta modulasi ''[[Gaussian minimum-shift keying]]'' (GMSK), hiji wanda tina modulasi [[frequency shift keying]] fase sinambung. Dina GMSK, sinyal anu arék ditumpangkeun kana sinyal pamawa awalna dihaluskeun heula ku hiji [[low-pass filter]] [[gaussian function|Gaussian]] saacan dieupankeun kana [[frequency modulation|frequency modulator]], anu bisa loba ngurangan [[interférensi]] kana ''channel'' sabudeureunana (adjacent channel interference).

=== Interférensi jeung alat audio ===

Kajadian anu lumrah lamun héndsét nga''induksi'' kaluaran sora "tut, tut tu-tut, tut tu-tut, tut tu-tut" kana alat audio anu padeukeut jeung héndsét saperti mikropon nirkabel, sistem ''home stereo'', televisi, komputer, ''cordless phone'', sarta alat musik pribadi. Mangsa alat-alat audio kasebut aya dina ''[[Near and far field|near field]]'' anu dihasilkeun ku héndsét GSM, sinyal radio cukup kuat antukna ''solid state amplifier'' dina ranté audio lumaku sabagé hiji [[Detector (radio)|detektor]].  Nois "tut, tut tu-tut, tut tu-tut, tut tu-tut" ieu mangrupa wujud letupan daya anu mawa sinyal [[Time division multiple access|TDMA]].

=== Struktur Jaringan ===
[[Gambar:Gsm network.png|thumbnail|405px|Struktur jaringan GSM]]

Sacara garis badag, jaringan GSM dibagi kana tilu bagian utama (sanajan masih aya bagian lain, saperti sub-sistem ''operation & maintenance'' sarta sub-sistem ''[[intelligent network]]'').

==== BSS ====

''[[Base Station Subsystem]]'' (BSS) ngandung [[Base Station Controller]] ('''BSC''') sarta [[Base Transceiver Station]] (BTS) anu kabéhna disambungkeun kana ''antarmuka'' '''A-bis'''. [[Packet Control Unit]] (PCU) nyambung kana BTS.

BSS disambungkeun ku ''antarmuka'' '''Air''' atawa '''Um''' kana ''héndsét'' sarta disambungkeun ku ''antarmuka'' '''A''' kana [[Network and Switching Subsystem|NSS]].

==== NSS ====

[[Network and Switching Subsystem]] (NSS) ngandung [[Mobile Switching Center|MSC]] anu disambungkeun ngaliwatan jaringan [[SS7]] kana [[HLR]]. [[Authentication Center|AUC]] jeung [[EIR]], sanajan sacara téknis misah tina '''HLR''' digambarkeun ngahiji lantaran bakuna kabéh jaringan boga véndor ngahijikeun éta dua sub-sistem.

NSS disambungkeun ku ''antarmuka'' '''A''' kana BSS.  NSS boga sambungan langsung ka [[PSTN]] tina/ngaliwatan '''MSC'''.  Aya ogé sambungan kana ''Packet Core'' (nu disebut '''Gs''') sanajan hal ieu mangrupa pilihan (opsional) sarta teu salawasna dipasang.

==== GPRS Core Network ====

[[GPRS Core Network]] dina gambar ieu disaderhanakeun antukna katingalina ngan mibanda [[SGSN]] (anu nyambung ka BSS ku jasana ''antarmuka'' '''Gb''') jeung [[GGSN]] hungkul. Dua sub-sistem ieu babarengan disambungkeun kana jaringan [[Internet Protocol|IP]] mandiri anu disebut '''GPRS backbone''' anu digambarkeun sabagé ''titik referensi'' '''Gn'''.

=== Kartu SIM ===
{{utama|Subscriber Identity Module}}
[[Gambar:Bell Mobility Canada SIM.jpg|thumb|200px|Kartu SIM pikeun Bell Mobility (Kanada)]]
Hiji kaistiméwaan GSM nyaéta ayana [[Subscriber Identity Module]] (SIM), anu ilahar disebut '''Kartu SIM'''. SIM mangrupa [[kartu pinter]] anu bisa dibongkar-pasang sarta ngandung informasi langganan si pamaké katut buku telepon. Hal ieu ngamungkinkeun pamaké pikeun ngaropéa informasi kasebut saenggeus ganti héndsét. Kamungkinan lain, pamaké ogé bisa ganti operator bari tetep ngaropéa héndsét ngan ku ngarobah SIM. Sababaraha operator nutup kamungkinan ieu ku cara ngan ngaidinan telepon pikeun ngagunakeun sahiji SIM, atawa ngan SIM anu dikaluarkeun ku maranéhna; prakték ieu dikenal sabagé ngonci SIM atawa [[SIM lock]]ing anu di sababaraha nagara tindakan ieu kaasup ilégal.

Di [[Australia]], [[Kanada]], [[Éropah]] sarta [[Amérika Sarikat]] loba operator anu ngonci héndsét anu dijual ku maranéhna. Hal ieu dilakukeun lantaran harga héndsét umumna [[disubsidi]] ku panghasilan tina lalanggan, sarta operator kasebut nyoba nyingkahan ngasubsidi pasaingna. Palanggan biasana bisa ngadatangan operator pikeun muka konci sacara garatis, ngagunakeun jasa pihak lain pikeun muka konci, atawa ngagunakeun ''software'' sarta ''website'' anu aya di Internét pikeun muka konci ku sorangan. Sanajan lolobana ''website'' nawarkeun jasa muka konci kalayan garatis, sabagian deui méré jasa kalayan garatis. Koncian diterapkeun kana héndsét, anu dicirian ku nomer [[International Mobile Equipment Identity]] (IMEI), lain kana rekening tagihan (anu dicirikeun ku nomer kartu [[Subscriber Identity Module|SIM]] card). Salawasna dimungkinkeun pikeun ganti kana héndsét lian (anu teu dikonci).

Sabagian operator bakal muka konci héndsét sacara garatis lamun palanggan geus lalanggan salila waktu tinangtu. Jasa muka konci anu disadiakeun ku pihak katilu mindeng leuwih gancang sarta leuwih murah ongkosna. Di lolobana nagara, muka konci héndsét téh légal.

Di nagara-nagara saperti [[Bélgia]], [[India]], [[Indonesia]], jeung [[Pakistan]], kabéh ''héndsét'' dijual tanpa dikonci. Di Bélgia, henteu dibeunangkeun pikeun para operator nggasupkeun naon waé bentuk subsidi kana harga ''hendset''. Hal sarupa lumaku ogé di Finlandia nepi ka tanggal [[1 April]] [[2006]] mangsa subsidi dibeunangkeun, tapi para operator kudu muka konci telepon sacara garatis liwat hiji selang waktu (paling lila 24 bulan).

=== Kaamanan dina GSM ===
GSM dirarancang kalayan tingkat kaamanan anu sedeng. Sistem GSM dirancang pikeun nga-''auténtikasi'' (mariksa bener henteuna) palanggan ku cara ngagunakeun hiji [[pre-shared key]] jeung [[Challenge-response authentication|challenge-response]]. Komunikasi antara palanggan jeung ''base station'' bisa di-''énkripsi''. Kamajuan dina [[Universal Mobile Telecommunications System|UMTS]] nawarkeun [[USIM]] anu sifatna pilihan (opsional), nu maké konci ''auténtikasi'' nu leuwih panjang pikeun ngahasilkeun kaamanan anu leuwih tohaga, ogé nga-''auténtikasi'' jaringan jeung pamaké sacara babarengan sedengkeun GSM ngan ukur nga-''auténtikasi'' pamaké ka jaringan (sarta henteu sabalikna). Modél kaamananna jadina nawarkeun karusiahan jeung ''auténtikasi'', tapi kamampuh otorisasina kawates, jeung euwueh [[non-repudiation]].

GSM maké sababaraha algoritma ''cryptographic'' pikeun kaamanan. [[Stream cipher]] [[A5/1]] jeung [[A5/2]] digunakeun pikeun ngajamin ''privasi'' sora anu dipancarkeun. A5/1 dijieun leuwih tiheula sarta mangrupa hiji algoritma anu leuwih kuat nu digunakeun di [[Éropah]] jeung [[Amérika Sarikat]]; A5/2 leuwih lemah sarta digunakeun di nagara-nagara lianna. Kaleuwihan utama dina hal pangamanan GSM dibandingkeun jeung sistem-sistem nu leuwih ti heula nyaéta [[cryptographic key]] disimpen dina kartu [[Subscriber Identity Module|SIM]] henteu pernah dikirimkeun ngaliwatan ''antarmuka'' nirkabel. Kalemahan utama dina dua algoritma kasebut nyaéta dimungkinkeun pikeun meupeuskeun A5/2 sacara réal-time dina hiji serangan [[ciphertext-only attack]]. Sistem GSM narima réa algoritma antukna operator bisa ngaganti hiji ''cipher'' ku anu leuwih tohaga.

== Tempo ogé ==
* Teknologi inti:
** [[2G]]
** [[2.5G]]
** [[3G]]
** [[3.5G]]
** [[4G]]
* Alternatif ka hareup pikeun GSM
** [[VoIP Mobil]]
* Unsur-unsur jaringan GSM:
** [[Base Station Controller]] (BSC)
** [[Base Station Subsystem]] (BSS)
** [[Home Location Register]] (HLR)
** [[Mobile Switching Center]] (MSC)
** [[Subscriber Identity Module]] (SIM)
** [[Visitors Location Register]] (VLR)
** [[IMEI#Blacklist of stolen devices|Equipment Identity Register]] (EIR)
* Radio:
** [[Pita frékuénsi GSM]]
** [[Frékuénsi sélulér]]
* [[Cellular traffic]]
* Layanan:
** [[Lokalisasi GSM]]
** [[Layanan GSM]]
*** [[Kode-kode GSM pikeun layanan tambahan]]
** [[Multimedia Messaging Service|MMS]]
** [[Short message service|SMS]]
** [[Wireless Application Protocol|WAP]] Wireless Application Protocol
** [[General Packet Radio Service|GPRS]]
** [[Cell Broadcast]]
* Standar:
** [[Babandingan standar-standar telepon sélulér]]
** [[European Telecommunications Standards Institute]] (ETSI)
** [[Intelligent network]] (IN)
** [[Parlay]]
* Istilah umum:
** [[International Mobile Equipment Identity]] (IMEI)
** [[International Mobile Subscriber Identity]] (IMSI)
** [[MSISDN|Mobile Subscriber ISDN Number]] (MSISDN)
** [[Handoff]]

== Rujukan ==
{{reflist}}

== Pustaka ==
{{refbegin}}
* Siegmund M. Redl, Matthias K. Weber, Malcolm W. Oliphant (March 1995): "An Introduction to GSM", Artech House, ISBN 978-0-89006-785-7 
* Siegmund M. Redl, Matthias K. Weber, Malcolm W. Oliphant (May 1998): "GSM and Personal Communications Handbook", Artech House, ISBN 978-0-89006-957-8
* Friedhelm Hillebrand, ed. (2002): "GSM and UMTS, The Creation of Global Mobile Communications", John Wiley & Sons, ISBN 0470 84322 5
{{refend}}

== Tumbu kaluar ==
<!-- This is not an SEO opportunity. Please discuss new links in [[Talk:Global System for Mobile Communications]]. Links relevant to the article may be more appropriately added as references to back up the points in the article they support. -->
* [http://www.gsmworld.com/ GSM Association – the group representing GSM operators (official site)] – includes coverage maps for all members
* [http://www.3gpp.org 3GPP The current standardization body for GSM with free standards available].
* [http://www.qrctech.com/freq_chart_24x36.pdf Most Widely Used Cellular Channelizations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327122221/http://www.qrctech.com/freq_chart_24x36.pdf |date=2009-03-27 }}

<!--* [http://www.3gpp.org/specs/numbering.htm 3GPP numbering scheme] -- kind of redundant -->

{{Pausahaan Telepon Usik di Indonesia}}

[[Kategori:Telekomunikasi]]