Témbongkeun sumber pikeun Polio

{{Taxobox_begin | color = violet | ngaran = ''Poliovirus''}}
{{Taxobox_image | image = [[Gambar:Polio.jpg|250px|]] | caption = }}
{{Taxobox_begin_placement_virus}}
{{Taxobox_group_iv_entry}}
{{Taxobox_familia_entry | taxon = ''[[Picornaviridae]]''}}
{{Taxobox_genus_entry | taxon = ''[[Enterovirus]]''}}
{{Taxobox_species_entry | taxon = '''''Poliovirus'''''}}
{{Taxobox_end_placement}}
{{Taxobox_end}}
'''Polio''' (''Poliomyelitis''), atawa '''paralisis orok''', nyaéta hiji kasakit viral [[paralisis|paralitik]]. Nu jadi sabab, hiji [[virus (biologi)|virus]] nu disebut '''poliovirus''' (PV), nu asup kana [[awak]] sacara oral tuluy ngainféksi [[peujit]]. Sanggeus kitu, ieu virus bisa nyebar asup kana saluran [[getih]] sarta [[sistim saraf pusat]] nu ngabalukarkeun lumpuhna [[otot]] malah bisa nepi ka paralisis.

== Sajarah ==
Balukar inféksi polio geus dipikawanoh ti jaman [[prasajarah]]. Lukisan jeung ukiran titinggal [[Mesir]] némbongkeun ayana budak lumpuh nu leumpang maké alat bantu. Kaisar [[Romawi]] [[Claudius]] sukuna lumpuh ti bubudak nepi ka ahir hirupna. Présidén [[Amérika Serikat|AS]] [[Franklin D. Roosevelt]] kaserang polio taun [[1921]] nepi ka diparalisis. Laporan kasus poliomyelitis munggaran ditepikeun ku [[Jakob Heine]] taun [[1840]]. [[Karl Oskar Medin]] mangrupa panalungtik munggaran anu ngayakeun studi émpiris [[épidemi]] poliomyelitis taun [[1890]], antukna dua ngaran ieu dipaké pikeun ngaran kasakitna, kasakit Heine-Medin.
[[Gambar:Rooseveltinwheelchair.jpg|thumb|Franklin D. Roosevelt kudu maké korsi roda sanggeus kaserang Polio taun 1921]]

== Harti ==
Polio (paralisis orok, ''infantile paralysis'') nyaéta [[kasakit nu tépa]] nu digolongkeun kana salah hiji panyakit peradaban (''disease of civilization''). Polio sumebar ku cara kontak manusa jeung manusa, biasana asup kana awak ngaliwatan baham tina [[cai]] atawa kadaharan nu kakontaminasi. Poliovirus nyaéta salah sahiji virus RNA ([[asam ribonukléat]]) leutik nu boga tilu galur nu gampang pisan ngainféksi. Virus ieu nyerang [[sistim saraf]], ari awal paralisis bisa lumangsung dina jangka waktu sababaraha jam. najan polio bisa nyerang ka saha waé dina sagala umur, leuwih ti 50% kasusna nyerang ka barudak antara umur tilu nepi ka lima taun. Mangsa [[inkubasi]] polio, ti munggaran inféksi nepi ka gejala kahiji, lumangsung antara tilu nepi ka 35 poé.

Polio bisa sumebar gancang saméméh ahli médis ngadetéksi tanda awal wabah polio. Nu ahéng, lolobana nu kainféksi polio virus téh teu némbongkeun gejala nanaon antukna taya nu nyangka yén awakna geus kainféksi. Sanggeus kainféksi, virusna nyebar deui ngaliwatan [[tai]] sababaraha minggu nepi ka antukna kanyahoan aya wabah di [[masarakat]]. Tilu galur polio virus ngabalukarkeun [[polio nonparalitik]], [[polio paralitik]], jeung [[polio bulbar]]. Sakabéh wangun panyakit polio némbongkeun gejala awal nu sarua nyaéta laleuleus, [[muriang]], utah uger, nyeri [[sirah]], jeung nyeri [[beuheung]].

== Tipe-tipe polio ==

=== Polio non-paralitik ===
[[Polio nonparalitik]] ngabalukarkeun muriang, utah, nyeri beuteung, létoy, jeung sénsitip, ogé kadang keram dina otot [[beuheung]] jeung [[tonggong]], nu mun dicabak karasa hipu.

=== Polio paralitik tulang tonggong ===
Galur poliovirus ieu nyerang kolom tulang tonggong antukna ngancurkeun [[sél (biologi)]] tanduk anterior nu ngatur gerak anggota awak. Najan galur poliovirus ieu bisa ngabalukarkeun paralisis permanén, kasusna kurang ti satengah persén nu nepi ka paralisis. Paralisis pangilaharna nyerang kana suku. Sakali poliovirus nyerang peujit, bakal kaserep ku kapilér na dinding peujit nu salajengna nyebar ka sakuliah awak ngaliwatan saluran getih. Poliovirus nyerang kolom tulang tonggong jeung [[neuron motor]]—nu ngatur gerak fisik. Nya dina mangsa ieu némbonganana gejala kawas flu; pikeun jalma nu teu mibanda kawedukan atawa can divaksinasi, virusna biasana terus ngainféksi sakujur kolom tulang tonggong jeung bobot uteuk. Inféksi ieu mangaruhan sistim saraf puseur (SSP) -- nyebar sapanjang serat saraf. Nalika virusna ngalobaan na SSP, neuron motor jadi ancur; neuron motor teu baranahan antukna otot nu kapangaruhan moal bisa némbalan paréntah SSP. Paralisis nu pangilaharna lumangsung dina otot suku, nu balukarna sendi jadi ngagantung jeung teu hirup—hiji kaayaan nu katelah [[paralisis lumpuh akut]] (''acute flaccid paralysis'', AFP). Inféksi SSP nu parah ngabalukarkeun paralisis tulang jeung otot toraks jeung abdomen ([[quadriplegia]]).

=== Polio bulbar ===
[[Polio bulbar]] disangka mangrupa balukar tina jalma nu teu mibanda daya tahan alami kana virus polio, antukna bibit uteuk (''brain stem'') bisa kaserang. Bibit uteuk ngandung neuron motorik nu ngatur engapan jeung [[saraf kranial]], nu méré sinyal ka rupa-rupa otot nu ngatur gerak panon; saraf trigeminal jeung saraf raray nu ngarangsang kongkolak [[panon]], [[cipanon]], jeung otot-otot raray, jsb.; saraf pangrungu; [[saraf glossopharyngeal]] nu sabagian ngatur neureuy jeung fungsi-fungsi na [[tikoro]]; gerak létah jeung rasa; sarta saraf nu ngirimkeun sinyal ka [[jantung]], usus, engapan ([[bayah]]), jeung saraf asésori nu ngatur gerak beuheung-luhur. Polio bulbar bisa mangaruhan fungsi-fungsi nu kasebut di luhur.

Tanpa pangrojong engapan, polio bulbar biasana ngabalukarkeun pati. Ti antara nu kainféksi, 5-10% maot nalika otot engapanana jadi teu bisa gerak. Ieu biasana lumangsung sanggeus ruksakna saraf kranial nu tugasna ngirim sinyal engapan ka bayah. Korban bulbar bisa ogé nemahan pati alatan ruksakna fungsi neureuy; korbanna bisa "ngerelep" dina sékrésina sorangan, kecuali mun dikaluarkeun atawa dibéré [[trakéostomi]] pikeun ngaluarkeun sékrési méméh cairanana asup kana bayah. Hésé pisan mun hayang trakéostomi bari maké bayah beusi. Virusna ogé bisa nyerang kana bagian [[uteuk]] nu ngabalukarkeun [[koma]] jeung pati.

Laju mortalitas polio bulbar antara 25-75%, gumantung umur pasénna. Nepi ka kiwari aya nu bisa salamet ku jalan terus-terusan cicing na [[bayah beusi]] (''iron lung'') atawa napel na mesin pangrojong engapan sangkan bisa tetep hirup. Polio bulbar jeung spinal mindeng narajang sakaligus. Duanana kaasup polio paralitik, nu sabenerna teu permanén. Aya nu bisa cageur ti polio paralitik antukna bisa hirup kalawan normal deui.

== Polio jeung barudak ==
Barudak nu keuna ku panyakit polio némbongkeun ukur gejala nu hampang, antukna teu kaperhartikeun jeung matak leuwih parna. Ku kituna, warga nu hirup di wewengkon nu leuwih berséka (sanitasina leuwih alus) sabenerna jadi leuwih rentan kaserang polio sabab jarang nu keuna ku polio nalika keur leutik. Jalma nu geus cageur tina polio kadang némbongkeun sindrom tambahan, utamana lemah [[otot]]. sababaraha dekade ka hareup gejala ieu disebut [[sindrom paskapolio]].

== Vaksin ==
[[Vaksin polio]] munggaran nu hasil téh dimekarkeun ku [[Jonas Salk]], najan ieu vaksin ogé sarua anu dimekarkeun ku [[Albert Sabin]] nu geus dipaké pikeun inokulasi masal. Inokulasi barudak pikeun ngalawan polio dimimitian di [[Pittsburgh]], [[Pennsylvania]], [[23 Pébruari]] [[1954]]. Ku cara imunisasi masal, ieu panyakit musnah di [[Amérika]], najan kiwari aya deui di [[Haiti]], nu alatan masalah pulitik jeung kamiskinan ngahambat tarékah keur ngalakukeun vaksinasi. [http://www.vaccinationnews.com/DailyNews/March2002/PolioHaitiLinkedIncompleteVax.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080205034324/http://www.vaccinationnews.com/DailyNews/March2002/PolioHaitiLinkedIncompleteVax.htm |date=2008-02-05 }}

== Tarékah éradikasi ==
Taun [[1988]], [[World Health Organization|WHO]] ngaluluskeun hiji résolusi pikeun ngaleungitkeun polio taun [[2000]], hiji tarékah nu diideuan ku usaha [[Rotary International]] taun [[1985]] nu ngumpulkeun dana $120 juta pikeun imunisasi sakabéh budak saalam dunya pikeun ngalawan ieu panyakit. Rarancang kiwari nyaéta meungpeuk nyebarna ieu virus nepi ka taun [[2005]]. Inféksi polio nu kiwari aya kénéh nyaéta di subbenua [[India]] jeung [[Nigeria]]. Tarékah ngaleungitkeun di subbenua India nuduhkeun loba kamajuan, utamana nya ku program imunisasi. Hanjakalna, sababaraah pihak [[Muslim]] nolak diimunisasi alatan aya isu bohong yén vaksinna ngabalukarkeun [[peluh]] jeung [[gabug]].

Di propinsi [[Kano]], Nigeria Kalér, nu ngajalankeun [[syari'ah]] (hukum Islam), kampanye imunisasi kungsi eureun dina bulan [[Séptémber]] [[2003]], nalika pamingpin Muslim ngémbarkeun kacurigaan yén vaksin nu dipasok ku donor-donor [[dunya Kulon|Kulon]] bisa ngurangan kasuburan jeung nyebarkeun [[HIV]] salaku salah sahiji jalan AS pikeun meruhkeun [[Islam]] [http://allafrica.com/stories/200407020367.html]. [[30 Juni]] [[2004]], WHO ngémbarkeun yén Kano kudu ngulang kampanye dina awal [[Juli]], sanggeus salila sapuluh bulan ieu sasalad sumebar ka sakuliah Nigeria jeung sapuluh nagara [[Afrika]] séjénna nu saméméhna geus bébas tina panyakit polio.

Di sagigireun ayana béja gabug jeung pameungpeuk ku pamaréntah propinsi Kano, [[perang sipil]] jeung pacéngkadan internal di [[Sudan]] jeung [[Basisir Gading]] beuki sumanget kana tarékah WHO dina matotoskeun sual panyakit polio.

WHO miharep geus bisa ngabasmi kasakit ieu taun [[2004]], tapi kasusna kalah nambahan nepi ka 1185 di 17 nagara ti 784 di 15 nagara (taun [[2003]]). Di Asia ngurangan, di Afrika éléh ngalipet jadi 1,037. Di Nigeria, nagara pangpadetna di Afrika, aya 763 kasus, dituturkeun ku India (129 kasus) jeung Sudan (112 kasus).

Tanggal [[5 Méi]] [[2005]], warta ngalaporkeun ayana kasus anyar di [[Jawa (pulo)|Jawa]], [[Indonésia]], nu galur virusna dipahing datang ti Nigeria. [http://www.theglobeandmail.com/servlet/ArticleNews/TPStory/LAC/20050505/BCPACIFIC05-4/TPHealth/]
[http://news.yahoo.com/s/ap/20050505/ap_on_re_eu/polio_spreads;_ylt=AvPizOCAGpxnDUkXEb7Ap0Gs0NUE;_ylu=X3oDMTA2bXJyZDI0BHNlYwNobA]

== Pangaruh sosial ==
Di [[Bénin]], sababaraha kulawarga nolak vaksinasi kalawan alesan [[agama]], korban polio sacara informal diwenangkeun nyelendepkeun [[minyak]] ti tatanggana, [[Nigeria]].
Maranéhna tumpak motor tilu roda nepi ka wates, dibaturan ku montir nu ngurus [[mesin]] katut nu numpakna.
Di nagara Nigeria, maranéhna minuhan sagala wadah nu dibawana ti Bénin pikeun di bawa balik deui.

Najan ngalanggar hukum, jaba bahya mamawa minyak kana botol, maranéhna ditolelir ku aparat jeung masarakat Bénin.
Korban polio ngarasa leuwih hadé batan [[baramaén]], sarta bisa campur gaul jeung masarakat saperti dina kaayaan biasa waé.

== Nirca ==
Aya sababaraha [[vaksin]] méméh nu ti [[Jonas Salk]] taun [[1953]]. Taun [[1935]], [[Maurice Brody]], asistén panalungtikan di [[Universitas New York]], ngaku geus manggihan hiji vaksin nu dihasilkeun tina budidaya saraf tulang tonggong [[monyét]]. Anjeunna nguji vaksinna ka dirina sorangan jeung sababaraha urang asisténna, sarta ngabagikeun ka tilu réwu [[budak]] nu lolobana némbongkeun réaksi [[alérgi]], tapi tanpa ngahasilkeun kawedelan kana panyakit polio. Panalungtik séjén teu bisa ngulang percobaan anu geus dilakukeun ku anjeunna.

[[John Kolmer]] ogé kungsi ngaku geus nmekarkeun vaksin, ngan hanjakal kalah mawa balukar goréng ka barudak nu divaksinna.

Virus Simian nu katelah [[SV40]] kungsi kapanggih dina vaksin polio ti taun [[1954]] nepi ka taun [[1962]]. SV40 mangrupa [[karsinogén]] nu ngabalukarkeun panyakit[[kangker]].

== Tumbu kaluar ==
* [http://www.polioeradication.org/ Global Polio Eradication]
* [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A17940-2004Jun30.html Travel advisory issued due to polio in Nigeria]
* [http://www.rotary.org/foundation/polioplus/ Rotary International: PolioPlus]
* [http://www.radionewssource.com/Scripts/salkvaccineanniversary.htm Franklin D. Roosevelt's granddaughter expresses hope that total eradication of polio is imminent on the occasion of the 50th Anniversary of the Salk polio vaccine. Audio and story available.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050403220334/http://www.radionewssource.com/Scripts/salkvaccineanniversary.htm |date=2005-04-03 }}
* [http://www.cgdev.org/publications/MillionsSaved/studies/case_4.cfm Elimination of Polio in Latin America and the Caribbean] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080829183045/http://www.cgdev.org/publications/MillionsSaved/studies/case_4.cfm |date=2008-08-29 }}

[[Kategori:Panyakit inféksi]]
[[Kategori:Picornavirus]]
[[Kategori:Panyakit]]