Basa Budak
Basa Budak atawa disebut ogé salaku Basa Lemes keur Budak nyaéta cabang tina basa Sunda anu dipaké ku kolot nalika nyarita jeung budakna atawa sabalikna.[1] Harti kecap "budak" dina basa Indonésia nyaéta anak,[2] anu disebut budak téh nyaléta anak jelema, rék lalaki rék awéwé, anu can balég atawa anu acan ngangkat begér. Budak basa lemesna murangkalih. Basa ieu dipaké ku budak anu keur diajar nyarita, balélol kénéh, cadél kénéh jeung can béntés ngucapkeun kecap-kecap anu paranjang dina basa Sunda.[3]
Pamakéan
[édit | édit sumber]Basa budak dipaké pikeun gunem catur antara budak jeung kolotna, contona nalika budak hayang dahar, biasana maranéhna bakal ngagunakeun kecap "emam" pikeun ngaganti kecap "dahar" tibatan kecap "neda" sakumaha anu diatur dina basa Sunda Hormat Keur Sorangan. Pamakéan basa Budak biasana dicampurkeun jeung basa Sunda Hormat anu diucapkeun maké gaya bubudakeun, contona ku cara ngaleungitkeun hurup "r" atawa diganti ku hurup "l", ngaganti hurup "s" ku hurup "c", ngaleungitkeun sababaraha hurup di awal jeung tungtung kecap, ogé ku cara ngagunakeun kecap nénéh, nyaéta kecap manis atawa deudeuh.[4]
Sawadina atawa sakuduna, jelema anu geus déwasa atawa anu geus henteu disebut budak deui ulah diajak nyarita maké basa budak atawa ulah sina nyarita maké basa Budak, tapi ayeuna sababaraha kekecapan dina basa Budak geus umum atawa geus prah dilarapkeun boh ka budak boh ka kolot di luar kontéks pamakéan basa Budak.[3]
Ciri Basa jeung Kekecapan
[édit | édit sumber]Basa Budak mibanda jumlah engang anu saeutik (biasana ngan ukur dua engang) jeung teu ngandung hurup "r" sarta asalna tina kekecapan basa sunda Hormat anu disingget atawa dipondokkan. Kekecapan dina basa Budak biasana patali jeung hal-hal anu mindeng dipanggihan atawa dilakukeun ku barudak. Ieu di handap mangrupa daptar kosakecap anu kaasup kana basa Budak tur babandinganana jeung basa Loma jeung basa Hormat, diantarana:[3][5]
| Basa Budak | Basa Hormat | Basa Loma |
|---|---|---|
| emam | tuang atau neda | dahar |
| eueut atau eueu | ngaleueut | nginum |
| nyonyo | ngenén | nyusu |
| papah[lower-alpha 1] | nyacat | leumpang |
| icing | linggih atau matuh, mindel | cicing |
| uih[lower-alpha 2] | mulih atau wangsul | balik atau mulang |
| bobo atau obo | kulem atau mondok | saré |
| ibak atau iam | kebak, siram | mandi |
| papang atau pipis | kahampangan | kiih |
| é'éh | kabeuratan | modol atau miceun |
| cicis atau acis | artos | duit |
| tatih[lower-alpha 3] | ngadeg | nangtung |
| awoh | netepan atau sambéang | solat |
| sun | cium | cium |
| aduh | teu damang atau udur | gering |
| acuk[lower-alpha 4] | raksukan, kaway | baju |
| acing atau acin | lancingan, sarung cagak | calana |
| ukeun[lower-alpha 5] | nyuhunkeun | ménta |
| pupuk | kurupuk | kurupuk |
| patu | sapatu | sapatu |
| obin | mobil | mobil |
| gogog[6] | anjing | anjing |
| eméng atau empus | ucing | ucing |
| pépéng | rarangan, mamas | kanjut |
| enging | teu kénging | ulah |
| hidep[lower-alpha 6] | anjeun | manéh |
| abi | abdi, sim kuring | urang |
| si itu | anjeunna, mantenna | manéhna |
| mamah | tuang ibu atau pun biang | ema, biang |
| embi | tuang ibu atau pun bibi | bibi |
| emang | tuang rama atau pun paman | mamang, amang |
| enin | tuang éyang atau pun nini | nini |
| adé | tuang rayi atau pun adi | adi |
| entos | parantos | enggeus |
| encan | teu acan | acan |
| ugah | gugah | hudang |
| aim | teu kersa atau alim, narah | embung |
| 'uhun | sumuhun, muhun | enya |
| enteu | henteu, teu | henteu, teu |
| saalit | sakedik | saeutik, saemét |
Conto babandingan kalimah:
[édit | édit sumber]1
[édit | édit sumber]- Basa Loma: Manéh ulah dahar sabar nangtung.
- Basa Hormat: Anjeun teu tinggaleun tuang sabar nangtung.
- Basa Budak: Hidep enging emam sabar tatih.
2
[édit | édit sumber]- Basa Loma: Sanggeus dahar, urang langsung nginum.
- Basa Hormat: Saparantos neda, abdi langsung ngaleueut.
- Basa Budak: Saentos emam, abi langsung eueut.
Cutatan
[édit | édit sumber]- ↑ Kecap ieu geus ilahar dilarapkeun ka kolot di luar kontéks pamakéan Basa Budak
- ↑ Kecap ieu geus ilahar dilarapkeun ka kolot di luar kontéks pamakéan Basa Budak
- ↑ Kecap ieu geus ilahar dilarapkeun ka kolot di luar kontéks pamakéan Basa Budak
- ↑ Kecap ieu geus ilahar dilarapkeun ka kolot di luar kontéks pamakéan Basa Budak
- ↑ Kecap ieu geus ilahar dilarapkeun ka kolot di luar kontéks pamakéan Basa Budak
- ↑ Kecap hidep ngan bisa dipaké ku kolot ka budakna atawa ku jelema anu leuwih déwasa ka anu leuwih ngora, sedengkeun pikeun budak mah biasana bakal nyebut ngaran, sesebutan atawa landian pikeun nyebut kecap ganti jelema kadua tunggal.
Rujukan
[édit | édit sumber]- ↑ "Tatakrama Basa Sunda - Undak Usuk Basa Sunda". sunda.andyonline.net. Diakses tanggal 2 Juli 2021.
- ↑ (id) Pusat Bahasa Departemen Pendidikan Republik Indonésia "Arti kata budak pada Kamus Besar Bahasa Indonésia dalam jaringan". Diakses tanggal 2021-06-02.
- ↑ a b c "Basa Budak, Bubudakan, Bubudakeun?". SundaMidang. Diakses tanggal 2 Juni 2021. Archived 2021-06-02 di Wayback Machine
- ↑ Coolsma, Sierk ([Tahun Asli] 1904, [Tahun Terjemahan] 1985). [Judul Asli] Socndaneesche Spraakkunst, [Judul Terjemahan] tata bahasa sunda. Jakarta: (Penerbit Asli) P"a. A.W. Sijthoff. p. 26.
- ↑ Muhyidin. "Tabel Lengkap Bahasa Sunda Lemes A-Z". muhyidin.id. Diakses tanggal 2 Juni 2021. Archived 2021-05-06 di Wayback Machine
- ↑ Setiawan, Hawe. "Hadé Gogog". pikiran-rakyat.com. Diakses tanggal 2 Juni 2021.