Évolusi manusa

Évolusi manusa nyaéta prosés parobahan dina sajarah primata anu tungtungna nyababkeun bijilna Homo sapiéns salaku spésiés mandiri tina kulawarga hominid, anu ngagambarkeun monyét gedé. Prosés ieu ngalibatkeun perkembangan lalaunan tina sipat-sipat kawas jalan dina dua suku jeung kamampuhan ngagunakeun basa, sarta aya perkawinan silang jeung hominin lianna. Ieu nunjukkeun yén évolusi manusa teu linier, tapi kawas jaringan anu silih nyambung. Studi évolusi manusa ngalibatkeun rupa-rupa widang élmu, di antarana antropológi fisik, antropológi évolusi, primatologi, arkéologi, paléontologi, neurobiologi, étologi, linguistik, psikologi évolusi, émbriologi, jeung génétika.

Primata mimitina misah ti mamalia séjén kira-kira 85 juta taun ka tukang, dina jaman Kapur Akhir. Primata terus ngabentuk garis keturunan anu ngarah ka superfamili kera, anu ngandung kulawarga hominid jeung ungka; anu terus misah kira-kira 15–20 juta taun ka tukang. Hominid Asia (kaasup urang utan) misah ti hominid Afrika kira-kira 14 juta taun ka tukang. Tina hominid Afrika, Hominin (kaasup sub-suku Australopithecine jeung Pan) misah ti suku Gorillini (gorila) antara 8–9 juta taun ka tukang. Australopithecine (kaasup karuhun manusa anu geus punah jeung leumpang dina dua suku) misah ti genus Pan (simpanse jeung bonobo) kira-kira 4–7 juta taun ka tukang. Tina évolusi Australopithecine ieu lahir genus Homo, dimimitian ku H. habilis leuwih ti 2 juta taun ka tukang, anu tungtungna ngawangun manusa modern sakitar 300.000 taun ka tukang.

Saméméh Homo

Évolusi awal primata

Sajarah évolusi primata tiasa dilacak nepi ka 65 juta taun ka tukang. Salah sahiji spésiés mamalia purba anu mirip primata nyaéta Plesiadapis asal ti Amérika Kalér; spésiés séjén, Archicebus, kapendak di Cina. Primata awal anu sarupa sebaran dina Eurasia jeung Afrika dina jaman Paleosen jeung Eosen nalika iklim tropis ngadominasi.

David R. Begun ngusulkeun yén primata kuno mekar di Eurasia, sarta garis keturunan anu ngarah ka kera jeung manusa Afrika, kaasup Dryopithecus, migrasi ka Afrika ti Éropa atawa Asia Kulon. Fosil primata tropis anu kapendak dina lapisan Eosen Atas jeung Oligosen panghandapna di Faiyum, deukeut Kairo, nunjukkeun ayana spésiés karuhun tina sadaya primata modern, kaasup lemur di Madagaskar, kukang di Asia Tenggara, galago di Afrika, jeung antropoid (Platyrrhines atawa monyét Dunya Anyar, Catarrhines atawa monyét Dunya Heubeul, jeung kera gedé, kaasup manusa).

Catarrhini pangheubeulna anu dipikawanoh nyaéta Kamoyapithecus ti 24 juta taun ka tukang di Kenya, anu dipikiran aya hubunganana jeung spésiés Aegyptopithecus, Propliopithecus, jeung Parapithecus ti sakitar 35 juta taun ka tukang. Dina taun 2010, Saadanius diidentifikasi salaku dulur deukeut karuhun catarrhines modern, anu ngabantu ngeusian sela dina catetan fosil kira-kira 11 juta taun.

Dina Miosen Awal, kira-kira 22 juta taun ka tukang, rupa-rupa jinis catarrhini primitif di Afrika Wétan nunjukkeun adaptasi hirup dina tangkal. Kaanékaragaman fosil sakitar 20 juta taun ka tukang kaasup Victoriapithecus, monyét Dunya Heubeul pangkolotna anu dipikawanoh, jeung sababaraha jinis anu aya dina garis keturunan kera leuwih ti 13 juta taun ka tukang, saperti Proconsul, Rangwapithecus, jeung anu sanésna.

Fosil hominoid séjén ti Miosen Tengah kapendak di tempat-tempat anu jauh kawas Otavipithecus di Namibia, Pierolapithecus jeung Dryopithecus di Éropa Kulon, nunjukkeun ayana diversifikasi kera anu lega di Afrika jeung cekungan Mediterania dina jaman éta. Hominoid Miosen panganyarna, Oreopithecus, kapendak di Italia ti sakitar 9 juta taun ka tukang.

Bukti molekular nunjukkeun yén garis keturunan owa (famili Hylobatidae) misah ti garis keturunan kera gedé kira-kira 18–12 juta taun ka tukang, sarta urang utan (subfamili Ponginae) misah ti kera gedé séjénna kira-kira 12 juta taun ka tukang. Fosil proto-urang utan bisa jadi diwakilan ku Sivapithecus ti India jeung Griphopithecus ti Turki.

Subfamili Homininae (hominid Afrika) misah ti Ponginae (urang utan) kira-kira 14 juta taun ka tukang. Hominin (kaasup manusa) misah ti garis keturunan gorila sakitar 8–9 juta taun ka tukang; Australopithecine, karuhun manusa anu geus punah jeung leumpang dina dua suku, misah ti genus Pan kira-kira 4–7 juta taun ka tukang. Tina évolusi Australopithecine, muncul genus Homo jeung spésiés H. habilis leuwih ti 2 juta taun ka tukang, sarta manusa modern sacara anatomi muncul sakitar 300.000 taun ka tukang.

Genus Australopithecus

Genus Australopithecus mimiti mekar di Afrika Wétan kira-kira 4 juta taun ka tukang sateuacan sumebar ka sakuliah Afrika sarta ahirna punah sakitar 2 juta taun ka tukang. Dina jaman éta, rupa-rupa spésiés Australopithecus mucunghul, kaasup Australopithecus anamensis, Au. afarensis, Au. sediba, sarta Au. africanus. Di kalangan akademisi, aya perdebatan naha sababaraha spésiés hominid Afrika harita, kawas Au. robustus jeung Au. boisei, kaasup kana genus anu sarua. Upami aranjeunna kaasup dina genus anu sami, maka aranjeunna dianggap salaku Australopithecus tipe robust, sedengkeun spésiés séjénna dianggap tipe gracile. Tapi, lamun spésiés-spésiés ieu misah jadi genus sorangan, maranéhna bisa dipanggihan dina genus Paranthropus.

Dina waktos ieu dipikawanoh tilu genus hominid jeung jangkungna waktu anu diperkirakeun:

1. Australopithecus (4–1,8 juta taun ka tukang), kaasup spésiés Au. anamensis, Au. afarensis, Au. africanus, Au. bahrelghazali, Au. garhi, jeung Au. sediba.
2. Kenyanthropus (3–2,7 juta taun ka tukang), jeung spésiés K. platyops.
3. Paranthropus (3–1,2 juta taun ka tukang), kaasup spésiés P. aethiopicus, P. boisei, jeung P. robustus.

Spésiés anyar anu diusulkeun, Australopithecus deyiremeda, diperkirakeun hirup dina jaman anu sami jeung Au. afarensis. Masih diperdebatkeun naha Au. deyiremeda mangrupikeun spésiés anyar atawa ngan ukur varian tina Au. afarensis. Australopithecus prometheus, anu katelah salaku "Si Kaki Leutik," kakara diperkirakeun asalna ti sakitar 3,67 juta taun ka tukang ngaliwatan téknik pananggalan anyar, anu hartosna hirup dina waktu anu sami jeung afarensis. Spésimén "Si Kaki Leutik" nunjukkeun dampal suku anu bisa ditekuk misah ti dampal suku séjén, anu nunjukkeun adaptasi keur naek tangkal. Ku ayana prédator peuting di daérah éta, diduga yén anjeunna nyieun saung di tangkal peuting, sarupa jeung tingkah polah simpanse jeung gorila.