Kampung Naga

Kampung Naga di Tasikmalaya Jawa Barat nyaéta kampung anu dicicingan ku sagolongan masarakat anu kuat pisan dina nyekel adat karuhun, dina hal ieu adat Sunda. Kawas padumukan Baduy, Kampung Naga jadi objék kajian antropologi kahirupan masarakat padésaan Sunda dina mangsa transisi tina pangaruh Hindu kana pangaruh Islam di Jawa Barat.

Sajarah

Kampung Naga téh kampung adat anu masih lestari. Masarakatna masih nyekel kana tradisi karuhunna, nolak intervensi ti pihak luar lamun ngaganggu jeung ngaruksak kalestarian désa. Sanajan kitu, asal-usul kampung ieu teu pati jelas. Teu aya kajelasan sajarah: iraha, saha pendirina jeung naon alesan dibentukna ieu kampung téh. Warga Kampung Naga sorangan nyebut sajarah kampungna ku istilah "Pareum Obor". Pareum upama ditarjamahkeun kana basa Indonesia mah hartina paéh, poék. Obor hartina katerangan atawa lampu. Maksud na mah ieu patali jeung sajarah Kampung Naga.

Masarakat Kampung Naga ngalaporkeun yén ieu téh dibalukarkeun ku didurukna arsip sajarah dina waktu kajadian DI/TII. Kampung Naga nu harita leuwih ngadukung Soekarno jeung kurang simpati kana maksud DI/TII anu ngakibatkeun Kampung Naga diduruk dina taun 1956.

Lokasi jeung topografi

Désa ieu sacara administratif aya di wewengkon Désa Neglasari, Kacamatan Salawu, Kabupatén Tasikmalaya, Propinsi Jawa Barat. Lokasi Kampung Naga teu jauh ti jalan raya anu ngahubungkeun Kota Garut jeung Kota Tasikmalaya. Ieu kampung ayana di lebak anu subur. Di beulah kulon Kampung Naga diwatesan ku leuweung nu dianggap karamat lantaran di jero leuweung aya kuburan karuhun masarakat Kampung Naga. Beulah kidul wawatesan jeung pasawahan masarakat satempat, beulah kalér jeung wétan wawatesan jeung Ci Wulan anu sumber caina ti Gunung Cikuray di wewengkon Garut. Jarak ti Kota Tasikmalaya ka Kampung Naga kurang leuwih 30 kilométer, sedengkeun ti Kota Garut jarakna 26 kilométer. Pikeun nepi ka Kampung Naga ti arah jalan raya Garut-Tasikmalaya kudu turun tangga anu geus aya sengked tepi ka walungan Ciwulan anu lampingna kira-kira 45 derajat kalayan jarakna ampir 500 méter. Saterusna ngaliwatan jalur sapanjang walungan Ciwulan nepi ka Kampung Naga.

Nurutkeun data ti Désa Neglasari, wangun lahan di Kampung Naga téh mangrupa pagunungan kalayan produktivitas taneuh anu subur. Legana lahan Kampung Naga anu aya salega satengah héktar, lolobana dipaké pikeun perumahan, pakarangan, balong, jeung sésa-sésa keur tatanén paré anu dipanén dua kali sataun.

Agama jeung sistem pangaweruh

Warga Kampung Naga kabéh ngaku Islam. Pangajaran Al-Qur'an pikeun barudak di Kampung Naga dilaksanakeun dina malem Senén jeung Kemis, sedengkeun pangajaran Al-Qur'an pikeun kolot dilaksanakeun dina malem Jumaah. Dina ngalaksanakeun rukun Islam anu kalima atawa ibadah haji, maranéhna nganggap teu kudu jauh-jauh ka Tanah Suci Mekah, tapi cukup ku ngalaksanakeun upacara Hajat Sasih anu bareng jeung Poé Haji, nyaéta unggal tanggal 10 Rayagung (Dzulhijjah). Upacara Hajat Sasih nurutkeun kapercayaan masarakat Kampung Naga sarua jeung Idul Adha jeung Idul Fitri.

Nurutkeun kapercayaan masarakat Kampung Naga, ku ngalaksanakeun adat-istiadat warisan karuhun hartina ngajénan karuhun. Sagala rupa nu asalna tina ajaran karuhun Kampung Naga, jeung naon-naon nu teu dipilampah ku karuhun dianggap tabu. Upama hal-hal ieu dilakukeun ku masarakat Kampung Naga, hartina ngalanggar adat, teu ngahargaan karuhun, tangtu bakal nimbulkeun musibah.

Kayakinan masarakat Kampung Naga kana arwah masih kénéh dicekel pageuh. Kapercayaan kana ayana jurig cai, nyaéta roh-roh anu nyicingan cai atawa walungan, utamana bagian jero walungan ("leuwi"). Saterusna “ririwa” nyaéta roh-roh anu resep ngaganggu atawa nyingsieunan manusa dina peuting, aya ogé anu disebut “kunti anak” nyaéta roh-roh anu asalna ti awéwé reuneuh anu maot, manéhna resep ngaganggu awéwé anu keur atawa rék ngalahirkeun. Samentara éta, tempat-tempat anu dicicingan ku masarakat Kampung Naga disebut tempat angker. Kitu deui tempat-tempat saperti makam Eyang Singaparana, Bumi ageung jeung masjid-masjid mangrupa tempat anu dianggap sakral pikeun masarakat Kampung Naga.

Pantangan atawa pamali pikeun masarakat Kampung Naga tetep dilaksanakeun kalawan taat, hususna dina kahirupan sapopoé. Upamana tata cara ngawangun jeung wangun imah, lokasi, arah imah, pakean upacara, kasenian, jeung sajabana.

Wangun imah masarakat Kampung Naga kudu dina tihang, bahan imahna awi jeung kai. Hateup imah kudu dijieun tina daun lontar, serat, atawa alang-alang, lanté imah kudu dijieun tina awi atawa papan kai. Imah kudu nyanghareup ka kalér atawa kidul ku cara ngalegaan kulon-wétan. Tembok imah dijieunna tina bilik atawa anyaman awi kalayan anyaman sasag. Imah teu kudu dicét, kecuali dilapis. Bahan imah teu bisa maké témbok, sanajan mampu nyieun imah témbok atawa wangunan (gedong).

Imah teu kudu dilengkepan ku parabot, sapertos korsi, méja, sareng ranjang. Imah teu kudu make panto ti dua arah, sabab nurutkeun pamadegan masarakat Kampung Naga, rezeki anu asup ka imah ngaliwatan panto hareup moal kaluar ngaliwatan panto tukang. Ku sabab kitu, dina masang panto, masarakat Kampung Naga teu meunang masang panto paralél dina garis lempeng.

Dina kasenian, masarakat Kampung Naga miboga pantangan atawa pamali kana kasenian pintonan ti luar Kampung Naga, saperti wayang golék, dangdut, pencak silat, jeung kasenian séjénna anu ngagunakeun waditra goong. Sedengkeun kasenian anu jadi warisan karuhun masarakat Kampung Naga nyaéta ngalayang, angklung, beluk, jeung rengkong. Kasenian beluk ayeuna geus jarang dilakukeun, sedengkeun kasenian rengkong geus teu dipikawanoh, utamana di kalangan generasi ngora. Najan kitu, pikeun masarakat Kampung Naga anu rék lalajo kasenian wayang, pencak silat, jeung sajabana, diijinkeun pikeun ngalaksanakeun kasenian ieu di luar wewengkon Kampung Naga.

Aya pantangan atawa pamali séjénna, nyaéta dina poé Salasa, Rebo, jeung Saptu, masarakat Kampung Naga dilarang nyarita ngeunaan adat jeung asal-usul Kampung Naga. Masarakat Kampung Naga kacida ngajénan ka Embah Singaparna anu mangrupa cikal bakal masarakat Kampung Naga. Di Tasikmalaya aya hiji tempat anu disebut Singaparna. Ku masarakat Kampung Naga disebut Galunggung, sabab kecap Singaparna téh ngaran karuhun masarakat Kampung Naga.

Kayakinan masarakat Kampung Naga dina mangsana diwujudkeun tina kapercayaanana kana anu disebut palintangan. Dina waktu-waktu nu tangtu aya bulan atawa waktu nu dianggap goréng, pantangan atawa pamali pikeun ngalaksanakeun pagawéan nu kacida pentingna saperti ngawangun imah, ngawinkeun, hitanan, jeung upacara adat. Waktu anu dianggap tabu disebut larangan bulan. Larangan bulan ragrag dina bulan Sapar jeung Ramadhan. Dina bulan-bulan ieu dicaram atawa pamali pikeun ngayakeun upacara panggih jeung upacara undur-undur. Sajaba ti éta, itungan nangtukeun poé nguntungkeun dumasar kana poé sial dina unggal bulan, sakumaha dibéréndélkeun di handap:

Muharam (Muharram) Saptu-Minggu 11,14
Sapar (Safar) Saptu-Minggu 1.20
Poe Maulud (Rabiul Tsani) Saptu-Minggu 1,15
Silih Mulud (Rabi'ul Tsani) Senén-Selasa 10.14
Jumaah Awal (Jumadil Awwal) Senén-Salasa 10,20
Jumaah ahir (Jumadil Tsani) Senén-Salasa 10.14
Poé Rajab (Rajab) Rebo-Kemis 12,13
Poé Rewah (Sya'ban) Rebo-Kemis 19.20
Puasa/Ramadhan (Ramadhan) Rebo-Kemis 9.11
Syawal (Syawal) Jumaah 10.11
Hapit (Dzulqaidah) Jumaah 2,12
Rayagung (Dzulhijjah) Jumaah 6,20

Dina poé jeung tanggal éta téh pamali pikeun ngayakeun pésta atawa upacara ngawinkeun, atawa hitanan. Upacara akad nikah bisa dilaksanakeun saluyu sareng poe upacara undur-undur. Salian ti itungan pikeun nangtukeun poé-poé anu hadé pikeun ngamimitian pagawéan saperti upacara ngawinkeun, hitanan, ngawangun imah, jeung sajabana, dumasar kana poé sial anu lumangsung unggal bulan.

Adat

Di antara upacara adat nu dilaksanakeun di Kampung Naga nyaéta:

Upacara poé-poé Islam
Mulud atawa Alif ku ngayakeun Pedaran (macakeun sajarah karuhun) nu dimimitian ku mandi di walungan Ciwulan.

Rupa wangunan

Wangunan di Kampung Naga boh imah, masjid, balé patemon, atawa leuit bentukna sarua. Luhurna ditutupan ku hateup jeung injuk (tutup wuwung). Pindingna tina bilik sedengkeun pantona tina bahan hoé, kabéhanana nyanghareup ka kalér atawa kidul.^[1] ^[1]

Kampung Naga mangrupa salah sahiji objék wisata di Tatar Sunda nu loba dijugjug ku wisatawan jero jeung luar negri, rata-rata kana 40 rébuan urang per taun.^[2] ^[1]

↑ ^a ^b ^c Widiyanto, Sigit; Siti Maria, Rosyadi, Dewi Indrawati, Renggo Astuti (1995), Sistem Keyakinan Pada Masyarakat Kampung Naga dalam Mengelola Lingkungan Hidup (Studi Tentang Pantangan dan Larangan), Direktorat Jenderal Kebudayaan, ISBN - Check |isbn= value (bantuan)
↑ Astuti, Dewi; Risma Rismawati (2009), Adat Istiadat: Masyarakat Jawa Barat, Jakarta: Pt Sarana Panca Karya Nusa, p. 3 - 5, ISBN 9789797883607

[Widiyanto-1] Widiyanto, Sigit; Siti Maria, Rosyadi, Dewi Indrawati, Renggo Astuti (1995), Sistem Keyakinan Pada Masyarakat Kampung Naga dalam Mengelola Lingkungan Hidup (Studi Tentang Pantangan dan Larangan), Direktorat Jenderal Kebudayaan, ISBN - Check |isbn= value (bantuan)

[Astuti-2] Astuti, Dewi; Risma Rismawati (2009), Adat Istiadat: Masyarakat Jawa Barat, Jakarta: Pt Sarana Panca Karya Nusa, p. 3 - 5, ISBN 9789797883607

[1]

[2]