Prasasti Dalung Bojong

Ti Wikipédia Sunda, énsiklopédi bébas

Prasasti Dalung Bojong, Piagam Dalung Bojong, Piagam Bojong, Boh Dalung, atawa Buk Dalung nyaéta piagem dina lambar tambaga nu ngamuat aturan ti Kasultanan Banten pikeun gegedén jeung rahayat Sekampung (Lampung), kayaning ngeunaan ngokolakeun kakawasaan, pidana tumali jeung kahirupan masarakat, paréntah melak pedes jeung aturan niagana. Ieu prasasti dicepeng sacara tradisi ku hiji kulawarga inohong di Désa Bojong, Kacamatan Sekampung Udik, Kabupatén Lampung Timur. Ieu prasasti panjangna 36 cm (kénca)/36,4 cm (katuhu), lébarna 24, 1 cm, kandelna 5 mm. Dumasar kana kolofonna, ieu piagem dikaluarkeun jaman Sultan Abul Mahasin Muhammad Zainul Abidin.[1]

Eusi[édit | édit sumber]

Piagem Dalung Bojong
Pasal Alih Aksara Alih basa
1 Lan mâning lâmûn ana kongkonan Kang Jeng Sulthân ing Lampung utawa liyâné îkû sakabéhing pûnggâwa dén padha mûfaqata atûhun (?) pangandhîkan dâlem dén timbalâken déning kongkonan îki sarta padha rûmeksahâ ing sakabéhé kekûrângané. Dan lagi, jika ada utusan Kanjeng Sultan di Lampung atau lainnya, maka seluruh punggawa yang bersangkutan hendaknya sama-sama bermufakat berdasarkan sabda Sultan yang d sampaikan oleh utusan, dan sudah semestinya bagi mereka untuk saling melengkapi kekurangannya.
2 Lan mâning singsâpa tetûkâran utawa peperangan padha ra’yat Kang Jeng Sulthân îkû kâdhendha karoné lâmûn mâti sâlah sawîji saking karoné maka kang ûrip pinâtén hukomé sarta anaq râbiné angâléhâken mâring Sûrasowân dâdi ‘abdî dâlem lan sakabéhé artâné rinampas kâtur ingdâlem. Dan lagi, barangsiapa bertengkar atau bertarung antar-sesama rakyat Kanjeng Sultan, maka keduanya dikenai denda. Jika salah satu di antara keduanya mati, maka pihak yang hidup dihukum mati dan anak isterinya dibawa ke Surasowan menjadi abdi dalem serta seluruh kekayaannya disita sebagai harta kesultanan.
3 Lan mâning singsâpa pûnggâwa ingdâlem negârané dhéwék utawa pûnggâwa kang liyân2 agawé perang pada ra’yat Kang Jeng Sulthan sebab kârepé dhéwék ora kalawan pâréntâh lan idzin Kang Jeng Sulthan îkû ora kuwâsa ora anyandang bebendo lan hukum kang luwih sânget saking Kang Jeng Sulthân kârana penggâwéné îki apahukomâken wong dûrâka lan bagha Ingkang Jeng Sulthân. Dan lagi, barangsiapa punggawa di dalam negerinya sendiri atau punggawa yang lain-lain menyulut peperangan antar-sesama rakyat Kanjeng Sultan atas keinginannya sendiri tanpa perintah maupun izin Kanjeng Sultan, maka ia dipecat dari jabatannya, dilucuti senjatanya, dan dihukum dengan hukuman yang sangat berat oleh Kanjeng Sultan, karena tindakannya tersebut dihukumi sama dengan orang yang durhaka dan berontak terhadap Kanjeng Sultan.
4 Kâya mongkono mâning singsâpa longa angrârampog utawa angéwât ing lâhût utawa ing dhârat ora kalawan pâréntâh Kang Jeng Sulthân îkû hukomé pinâtén sarta anaq râbiné angâléhaken mâring Sûrasowân dâdi ‘abdî dâlem lan sakabéhé duwéné kâtur ingdâlem. Hal serupa, barangsiapa pergi merampok atau [mencegat] di laut atau di darat tanpa perintah Kanjeng Sultan, maka ia dikenai hukuman mati, kemudian anak isterinya dibawa ke Surasowan sebagai abdi dalem dan seluruh harta kekayaannya diserahkan kepada Sultan.
5 Lan singsâpa kepondhokan wong [?saking] angrârampog utawa angiwat mrâna mréné ingdâlem negârané utawa ing muwâra kâlîné nânging ora kuwâsa ora pûnggâwa îki angrûsak kalawan sakuwâsané ingatasé wong kang dûrâka îki. Dan barangsiapa menampung orang yang (diduga) merampok atau [?] ke sana-kemari di dalam negerinya atau di muara sungainya, sementara ia bukan pejabat dan bukan pula punggawa [?], maka dengan kemampuan yang dimilikinya harus menindak orang yang durhaka tersebut.
6 Lan mâning lâmûn ana wong lampung arep alelûngan kalawan prahû becik momot becik ora îkû anjâlok sûrat cap prahû ing pûnggâwané pitakoning sûrat cap lan ajâ pîsan2 apé mrâna mréné îkû arep anjojug ing Sûrasowân sahinggâ yén ana pakéwuh kang gedhé kaya mongkono mâning sakabéhing prahû kang mot saking Sûrasowân îki ajâ pîsan2 ape angliwâti sâwîting sûrat kang dén gâwa îki lan singsâpa angliwâti pangandîkan dâlem îki kâdhendha rinampas prahûné sarta momotâné. Dan lagi, jika ada orang Lampung hendak bepergian menggunakan perahu, baik membawa muatan atau tidak, maka orang tersebut harus meminta surat cap perahu kepada punggawa yang berwenang masalah surat cap, dan jangan sekali-kali orang tersebut menuju Surasowan agar tidak mendapat masalah yang besar. Hal serupa lagi, bagi seluruh perahu yang memuat barang ke Surasowan, jangan sekali-kali melanggar surat yang dibawanya, dan barangsiapa melanggar peraturan Sultan ini, maka ia didenda dengan dirampas perahunya beserta muatannya.
7 Lan mâning lâmûn pûnggâwa lampung anggâwa mârîca mâring Sûrasowân utawa kongkonâné îki angatûrân sûrat Ingkang Jeng Sulthân kabéhîng mârîca kang dén gâwa îki lan kâya mongkono mâning sakabéhing wong cîli2 kang anggâwa mârîca mâring Sûrasowân îki padha awehâ warta mâring pûnggâwâné pîra mârîca kang dén gâwa îki maka pûnggâwâné angatûrân sûrat Ingkang Jeng Sulthân. Dan lagi, jika punggawa Lampung membawa lada ke Surasowan atau utusannya, maka ia harus menyampaikan surat (pemberitahuan) kepada Sultan ihwal total jumlah lada yang dibawanya. Hal serupa juga berlaku bagi seluruh rakyat kecil yang membawa lada ke Surasowan, ia harus memberitahukan kepada punggawanya berapa lada yang dibawanya, lalu punggawa tersebut menulis surat (pengantar) kepada Sultan.
8 Lan mâning lâmûn ana kâpal utawa slaven Kumpenî utawa sapadhâné îki prahû ra’yat Jayâkartâ kelembaging pesisîr Lampung sebab kilîr kagâwa dhéning angin gedhé utawa kasûkarân kang liyân2 maka pûnggâwa kang ana ingdâlem negâra îki pacuwan orâ atolung lan pacuwan orâ rûmeksa ing bârang papanganâné utawa liyâné dén kaya ra’yat Kang Jeng Sulthân dhéwék tetepa pûnggâwa kang ana ingdâlem negâra îki anjâlok tetûlîsan mârang kapten kâpal îki maka atorna ing Kang Jeng Sulthân îki supâya oléh wewâles kebecîkané. Dan lagi, jika ada kapal atau {slaven?} milik Kompeni atau sejenisnya yang merupakan perahu rakyat Jayakarta terdampar di Pesisir Lampung karena diterjang badai besar atau masalah lainnya, maka punggawa yang ada di wilayah tersebut pantang tidak memberikan pertolongan dan pantang tidak menyelamatkan terhadap barang makanannya dan lain-lain seperti halnya rakyat Sultan sendiri, namun punggawa yang ada di wilayah tersebut hendaknya meminta memo dari kapten kapal tersebut, kemudian menyampaikannya kepada Sultan agar memperoleh balasan atas kebaikannya.
9 Lan mâning lâmûn ana wong adhagâng wong pûtih anâné utawa wong irengan anâné wongiku pecah prahûné ing pesisér Lampu\ng maka pûnggâwa ingdhâlem negâra îki prayoga atolung kalawan sâtutoké lan pacuwan îlang artâné yen ora pahâdhom [tîgel/tikel] sarta panyomeksahâ maka gâwanen wongikû mâring Sûrasowân sarta sakabéhé artâné kâtur Ingkang Jeng Sulthân. Dan lagi, jika ada orang berdagang, baik itu orang putih maupun orang hitam, lalu perahunya pecah di Pesisir Lampung, maka punggawa yang berada di wilayah tersebut hendaknya memberi pertolongan hingga tuntas, dan pantang hilang hartanya. Jika tidak [], maka bawalah orang tersebut ke Surasowan, dan seluruh hartanya diserahkan pada Sultan.
10 Lan mâning singsâpa anyolong utawa atotohan barang selobarang(?) atotohan utawa angînum arak utawa barang înûmnûman kang amûrbiya îki kâdhendha sarta anghukomaken kalawan pârentâh Kang Jeng Sulthân. Dan lagi, barangsiapa mencuri, atau berjudi (), atau minum arak maupun minum-minuman yang memabukkan?, maka ia didenda dan dihukum menurut instruksi Kanjeng Sultan.
11 Lan mâning pâréntâh Kang Jeng Sulthân mârang sakabéhing pûnggâwa Sekampung méwah ing sakabéhing wong cîli2 îkû pangandîkâkâken kinon ing wong sawîji atandur mârîca inglîmangâtuswitwaras. Dan lagi, perintah Sultan kepada seluruh punggawa Lampung sekaligus rakyat kecil, sampaikanlah bahwa setiap orang berkewajiban menanam 500 tanaman lada.
Panutup Dhâwuh undhang2 dâlem îki ing akhiring wûlan Jumâdil awal tâhun Bâ’ séwu sâtus rong tâhon lumâkû saking hijrah an-Nabi Muhammad shallallahu ‘alaihi wa sallam. Undang-undang ini ditetapkan pada akhir bulan Jumadil Awal Tahun Be 1102 Hijriyyah.

Rujukan[édit | édit sumber]

  1. Mufliha Wijayati (2011). Jejak Kesultanan Banten di Lampung Abad XVII. Analisis. XI(2): 383-420.[1]