Kosambi
| Kosambi | |
|---|---|
| |
| Buah kosambi | |
| Klasifikasi ilmiah | |
| Karajaan: | Plantae
|
| Divisi: | Tracheophyta
|
| Kelas: | Embryophyta
|
| Ordo: | Sapindales
|
| Kulawarga: | Sapindaceae
|
| Génus: | Schleichera
|
| Spésiés: | Schleichera oleosa
|
| Sinonim | |
|
Pistacia oleosa Lour. (1790) | |
Kosambi (Schleichera oleosa) nyaéta hiji spésiés tangkal ti kulawarga Sapindaceae.[1] Di Jawa, kosambi umumna aya di dataran handap, tapi tiasa hirup dugi ka tonggoh luhurna 1.200 m dpl., hujan kurang leuwih 750–2.500 mm dina sataun.[1] Tangkal ieu ogé kapendak hirup liar di tegalan, leuweung tropis, sareng leuweung jati. Daun kesambi ngarangrangan dina usum halodo, sanaos ngan sakedap waktos henteu aya daunna.
Ngaran daérahna
[édit | édit sumber]Sababaraha ngaran daérah, diantarana kasambi/kosambi (Sd.); kesambi, kusambi, sambi, kecacil (Jw., Bal.); kasambhi (Md.); kusambi, usapi (Tim.); kasembi, kahembi (Sumba); kehabe (Sawu); kabahi (Solor); kalabai (Alor); kule, ule (Rote); bado (Mak.); ading (Bug.)[2].
Ngaran-ngaran ieu mirip sareng naon anu disebatna di India, tempat asal tutuwuhan ieu, contona: kosam, kosumb, kusum, kussam, rusam, puvam[3]. Tangkal ieu dingaranan Cussambium (Coessambi-Boom) ku Georg Eberhard Rumpf, Élmuwan Jérman-Belanda anu cicing 45 taun di Ambon.[4]. Dina basa Inggris kisambi katelah gum-lac tree, Indian lac tree, Malay lac tree, Macassar oil tree, Ceylon oak, jeung sajabana. Ngaran-ngaran ieu ngarujuk kana produk anu dicandak tina tangkal ieu, sapertos lak sareng minyak Makassar.
Katerangan botani
[édit | édit sumber]
Tangkal ngagaduhan dua imah (dioesis), kokoh, sering ogé tangkalna béngkok, jangkungna dugi ka 40 m sareng batangna dugi ka 2 m, sanaos kalolobaanana alit. Kulit tangkal;pepagan kulawu.[5]
Daun majemuk nyirip genap; kalayan mibanda 4–8 anak daun wujudna jorong manjang, sakapeung buleud endog aya ogé buleud endog sungsang, 4,5—18,5(—25) x 2,5—9 cm, panggedéna, lemes, kawas kertas atanapi sapertos kulit, anu ngora kelirna jambon. Kembang ngumpul dina malai ngawujud tandan, 6–15 cm, pajejel dina puhu régang anu ngora, remen nyagak pendék. Kembang teuaya mahkotana; kelopak 4—5, ngahiji dina puhuna, taju buleud endog aya ogé juru tilu; segi tilu, 1—1,5 mm, aya buluan ipis di kadua sisina, konéng semu héjo. Benang sari 4—9. Buah wujudna rada buleud, 1,5—2,5 x 1–2 cm, tungtungna méncos, lemes sakapeung aya cucuk napel sakedik, konéng l. siki 1—2 ésé, wujudna. Ampir buleud, lk. 12 x 10 x 8 mm, coklat, disimutan ku pelok; salut biji semu konéng, ipis, haseum amis.[5][6]
Distribusi sareng ékologi
[édit | édit sumber]
Asal sumebarna ti handapeun gunung Himalaya sareng Dataran luhur Dekkan beulah kulon buana India, terus ke Srilangka nepi ka Indocina. Tiasa waé dina jaman baheula tutuwuhan ieu dibawa ka daérah éta Malesia, kalebet Indonesia, terus liar di dinya. Di Indonésia umumna aya di daérah anu usum halodo leuwih lila, mimiti ti belahan wétan Jawa, Bali, Nusa Tenggara, Sulawesi, Maluku (Seram sareng Kapulouan Kai); liar aya ogé dipelak.[5][6]
Kegunaan
[édit | édit sumber]Kai kosambi, utama kai terasna, padet, abot, kalawan teuas pisan; kelirna beureum ngora nepika kulawu. Kai ieu kuat tahan banting, sarta tahan kana kaayaan baseuh atawa garing, janten kapungkur sering dianggo salaku jangkar pikeun parahu. Henteu gampang nyerep cai, kai kosambi sering dianggo ngadamel pestle, silinder dina panggilingan, sareng alat-alat rumah tangga umum.[2] Niléy energi anu dipibanda 20.800 kJ/kg kaétang luhur, kayu ini disenangi sebagai kayu bakar dan bahan pembuatan arang[5].
Pepagan kosambi dimanfaatkan pikeun menyamak kulit, bahan kelir lawon batik, campuran cai nira supados henteu haseum nalika difermentasi, kitu deui campuran kanggo lulur. Pepagan anu dibebek lembut teras dicampur minyak, dimangpaatekun kanggo ubar kudis. Daun ngorana, atah atanapi diléob, didahar salaku salad. Buah asak tina kesambi didahar seger, atanapi, atah didamel asinan. [2]
Sikina, dibeuleum sakedap, diteken atanapi dipeureut pikeun kéngingkeun minyakna. Minyak kesambi ieu (Jw., Kecacil ) ngandung sajumlah alit asam sianida, sareng dianggo pikeun ngubaran kudis sareng tatu. Di Sulawesi Selatan, minyak kosambi ieu diasakan ku sababaraha rempah sareng seungit, didamel kana sababaraha rupa minyak ubar; kalebet "minyak Makasar" ( minyak Macassar ) anu kasohor ngubaran rambut. Minyak ieu, saatos dicampur sareng bahan-bahan sanésna, sapertos tipung apu , tiasa dianggo salaku salep ubar atanapi kanggo nambalan sela (palu, dempul) parahu. Baheula, minyak kosambi ogé dianggo salaku minyak lampu, minyak anu tiasa didahar sareng bahan pikeun ngadamel sabun. [2]
Daun, pucuk régang, sareng pamiceunanna siki (limbah) dianggo salaku pakan pikeun ingon-ingon. Samentawis dina industri kehutanan, tangkal kesambi mangrupikeun salah sahiji tangkal host/inang anu paling penting pikeun kutu ( Laccifer lacca ). Lak sareng syelak ( shellac ), résin cepel anu dianggo salaku pewarna, mengkilatkeun tuangeun, sareng varnish, utamina dihasilkeun ku India. [5] Di Indonesia, shellac dihasilkeun ku Perhutani di Probolinggo.
Kamekaran Poténsial di Indonésia
[édit | édit sumber]Ngawangkong ngeunaan poténsi pikeun ngembangkeun produk anu didamel tina bibit kesambi di Indonésia, tutuwuhan ieu ngagaduhan ciri anu gampang adaptasi sahingga ngandung kauntungan sarwaguna sareng ngagaduhan nilai ékonomi sareng poténsial pisan dimekarkeun. Salah sahiji poténsial pepelakan ieu nyaéta ngagunakeun daging siki kesambi anu tiasa dijantenkeun bahan baku dina ngadamel biodiesel. Di Indonésia, kosambi tiasa tumuwuh saé di Pulo Jawa, Bali, NTT, Sulawesi sareng kapuloan Maluku. Kukituna, poténsi ieu nyababkeun bibit kesambi dianggo salaku komoditi kalayan mibanda nilai ékonomi anu luhur pikeun dikembangkeun di Indonésia.
Analisis Metabolomik
[édit | édit sumber]Kualitas produk anu diolah ku siki kosambi sapertos minyak biodiesel ogé ngagaduhan kagumantungan anu patali sareng profil metabolit anu dihasilkeun. Sajauh ieu, teu acan aya panilitian anu aya hubunganana sareng metabolomik anu dilaksanakeun pikeun objék kajian di kosambi. Nanging, sababaraha panilitian parantos dilakukeun kana bibit minyak anu ngaoptimalkeun pamutahiran kualitas anu aya hubunganana sareng profil métabolik. Kualitas minyak anu saé ngagaduhan paraméter anu tangtu sapertos viskositas, kakuatan bahan bakar, warna sareng sajabana. Produksi minyak tina siki ieu gumantung kana produk métabolik anu tiasa ngaganggu produk akhir. Kusabab kitu, perlu dilaksanakeun analisa metabolisme pikeun nangtoskeun metabolit anu ngagaduhan peran dina fénoména gangguan ieu sareng ningkatkeun metabolit anu dipikahoyong sapertos trigliserida, asam lemak sareng sajabina.[7]
Galeri
[édit | édit sumber]-
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Schleichera oleosa -
Bunga dan pucuk daun kesambi -
Buah kesambi -
Buah kesambi yang masih muda
Catatan kaki
[édit | édit sumber]- ↑ a b ICRAF AgroforesTree Database: Schleichera oleosa Archived 2012-01-19 di Wayback Machine. Diakses pada 11-Apr-2010.
- ↑ a b c d Heyne, K. 1987. Tumbuhan Berguna Indonesia, jil. 3:1252-1260 Terj. Yayasan Sarana Wana Jaya, Jakarta
- ↑ EcoCrop: Schleichera oleosa Archived 2012-01-19 di Wayback Machine
- ↑ Georg Eberhard Rumphius. Herbarium Amboinense. De Coessambi-Boom. Liber I, Cap. 47, 1741
- ↑ a b c d e Iwasa, S., 1997. Schleichera oleosa (Lour.) Oken Archived 2012-01-19 di Wayback Machine. [Internet] Record from Proseabase. I. Faridah Hanum & L.J.G. van der Maesen (Editors). PROSEA Archived 2023-09-30 di Wayback Machine (Plant Resources of South-East Asia) Foundation, Bogor, Indonesia. Diakses pada 11-Apr-2010.
- ↑ a b Steenis, CGGJ van. 1981. Flora, untuk sekolah di Indonesia. PT Pradnya Paramita, Jakarta. Hal. 276-277
- ↑ Abdullah, Hesham M.; Chhikara, Sudesh; Akbari, Parisa; Schnell, Danny J.; Pareek, Ashwani; Dhankher, Om Parkash (2018-12-19). "Comparative transcriptome and metabolome analysis suggests bottlenecks that limit seed and oil yields in transgenic Camelina sativa expressing diacylglycerol acyltransferase 1 and glycerol-3-phosphate dehydrogenase". Biotechnology for Biofuels 11 (1): 335. doi:10.1186/s13068-018-1326-2. ISSN 1754-6834. PMC PMC6299664. PMID 30574188. https://doi.org/10.1186/s13068-018-1326-2.
