Paguyuban Pasundan
Paguyuban Pasundan (éjahan aslina Pagoejoeban Pasoendan) ngadeg tanggal 20 Juli 1913, minangka organisasi kasundaan pangheubeulna. Sajero ngadegna, ieu organisasi téh loba bagerak dina widang atikan, sosial budaya, pulitik, ékonomi, kapamudaan, jeung kagiatan kawanojaan. Najan ngaranna Paguyuban Pasundan, tapi anggotana henteu wungkul sélér Sunda, ti sélér bangsa nu séjénna ogè bisa, asal sarua boga pakarepan miara, ngamumulè, jeung ngamulyakeun budaya Sunda jeung budaya Nusantara.[rujukan?]
Kasang tukang
[édit | édit sumber]Anu jadi kasang tukang diadegkeunana ieu organisasi, dikedalkeun ku Dayat Hidayat, siswa Sunda di STOVIA (School Tot Opleiding voor Indlandsche Artsen) – sakola dokter jaman Walanda di Batavia (Jakarta), anu boga alpukah sarta mingpin rapat 20 Juli 1913:
- Dupi nu jadi lulugu nyaéta wiréhing ngémutkeun bangsa Sunda kacida pisan katilarna tina bab kamajengan ku bangsa sanés, sumawonten ku bangsa Jawa mah, nu ti kapungkurna ogé parantos tebih pisan nilarna ka urang Sunda, dalah ku urang Malayu nu teu acan sakumaha lamina ngudagna kana kamajengan, ayeuna urang Sunda parantos kénging disebatkeun kaselek, tawisna murid di sakola Doktor danget ieu urang Sunda mung aya 10, dupi urang Malayu mah sumawonten urang Jawa mah parantos pirang-pirang. Nyakitu deui di sakola-sakola sanés urang Jawa sareng urang Malayu henteu kawon seueurna ku urang Sunda. Anu ka nagri Walanda mah urang Sunda kénging kénéh dibilang, dupi urang Malayu sok sumawonten nu kiat mayar ongkosna, dalah nu henteu ogé cék paripaos dibélaan kuli kuli, merlukeun ka nagri Walanda ku suhud nyiar kapinteran. Menggah ku émutan, upami urang Sunda cicingeun baé, daék-daék ka payuna hayang nyepeng padamelan ogé hésé, kakawonkeun ku bangsa sanés. Buktina ayeuna parantos sababaraha hiji urang Jawa sareng urang Malayu nu nyepeng damel di tanah Pasundan, dupi urang Sunda mah méh teu aya baé nu tiasa jeneng di nagara deungeun.[1]
Kapangurusan
[édit | édit sumber]Nalika diadegkeun, kaputusan ngeunaan kapangurusan Paguyuban Pasundan téh nyaéta diwangun ku dalapan urang: D.K. Ardiwinata (Adviseur, panaséhat), Mas Dayat Hidayat (President, pupuhu), Radén Junjunan (Secretaris, sekertaris), Radén Kusuma Sujana (Penningmeester, bendahara), sarta Mas Iskandar, Karta di Wiria, Sastrahudaya, jeung Abubakar (anggota). Ieu kapangurusan téh dipaké nepi ka 22 Pébruari 1914. Iwal ti Ardiwinata, sakabéh pangurus munggaran Paguyuban Pasundan téh siswa di STOVIA.
Dina tanggal 22 Séptember 1914, pangurus paguyuban ménta idin ka pamaréntah pikeun bisa ngalakonan kagiatanana sacara sah. Dumasar surat kaputusan nomer 46 tanggal 9 Désémber 1914, idin kasebut dibikeun. Saterusna, nepi ka taun1918, organisasi ieu leuwih minangka perkumpulan sosial-budaya.
Kiprah mangsa pra kamerdikaan
[édit | édit sumber]Kiprah pulitik
[édit | édit sumber]Sairing jeung kahayang pikeun ngayakeun perbaikan dina widang sosial sarta ékonomi, Paguyuban Pasundan ngarasa perlu milu ancrub dina widang pulitik pikeun ngahontal tujuan-tujuanna. Ku kituna, saprak taun1919, sairing kalawan diwangunna Volksraad, dipigawé usaha pikeun nempatkeun wawakilna di lembaga kasebut. Saterusna dumasar surat kaputusan nomer 72, tanggal 13 Juni 1919, pamaréntah ogé ngesahkeun Paguyuban Pasundan minangka perkumpulan pulitik.
Saprak Désémber 1927, Paguyuban Pasundan asup jadi anggota PPPKI (Permoefakatan Perhimpoenan-perhimpoenan Politik Kebangsaan Indonésia). Kalawan ngagabung dina federasi éta, paguyuban henteu deui jadi perkumpulan lokal kalawan merhatikeun ngan ukur Pasundan atawa Jawa Kulon waé, tapi jadi perkumpulan nasional nu boga tujuan babarengan nyaéta pikeun ngahontal kamerdikaan bangsa.
Kagiatan dina widang pulitik beuki kuat waktu kapamingpinan Oto Iskandar di Nata, anu katelahna "Si Jalak Harupat", saurang kalahiran Bojongsoang, Bandung tanggal 31 Maret 1897. Sajaba jadi pupuhu Pangurus Pusat Paguyuban Pasundan, manéhna ogé jadi wawakil organisasi ieu di Volksraad mimiti taun1931 nepi ka 1942.
Widang Atikan
[édit | édit sumber]Luyu jeung anu aya dina anggaran dasarna, salah sahiji jalan anu ditempuh Paguyuban Pasundan dina ngahontal cita-citana nyaéta ngaliwatan jalur atikan sarta pangajaran. Usaha ngawangun sakola dimimitian kalawan ngadegkeun Hollandsch-Inlandsche School (HIS) Pasoendan di Tasikmalaya dina taun1922, dituturkeun pendirian Meer Uitgebreid Lager Onderwijs (MULO) Pasoendan, ogé di Tasikmalaya, anu meunang bantuan ti pamaréntah. Sakola-sakola séjén terus diadegkeun, nepi ka taun1941 geus aya 51 sakola kalawan 296 urang guru. Lolobana aya di Bandung sarta Tasikmalaya, nyaéta séwang-séwangna tujuh sakola. Sésana sumebar di 34 tempat séjénna di sakuliah Jawa Kulon.
Pikeun ngurus persekolahan kasebut, dina Kongrés Paguyuban Pasundan di Bogor taun1931, didirikan Bale Pamulangan Pasundan (BPP), jeung pamingpin kahijina nyaéta Ahmad Atmadja. Kalawan nanjeurna BPP, sakola-sakola Pasundan beuki marak. Kitu ogé guru sarta muridnya beuki réa.
Atikan pikeun balaréa umum, diwujudkan kalawan dipedarna salapan média massa salila période 1914-1942. Salah sahijina anu pangbadagna nyaéta suratkabar Sipatahoenan anu jadi corong Paguyuban Pasundan. Mimitina suratkabar ieu dipedar Paguyuban Pasundan di Tasikmalaya mimiti taun1923. Pupuhu rédaksi kahijina nyaéta Soetisna Sendjaya. Mimitina suratkabar ieu medal saminggu sakali. Tapi sanggeus kepengurusannya diganti ku Pangurus Pusat Paguyuban Pasundan taun1931, Sipatahoenan bisa medal poéan. Kantorna dipindahkan ka Bandung, nyaéta di Kaca-kaca Wetan, saméméh saterusna pindah ka Banceuy, sarta ahirna di Dalem Kaum.
Widang Ékonomi
[édit | édit sumber]Dina widang ékonomi, Paguyuban Pasundan dina kongrésna anu ka 19 di Tasikmalaya taun1934, ngadegkeun Centrale Bank Pasundan, anu ngawangun N. V., jeung pupuhuna Iyos Wiriaatmadja. Puseurna aya di Jakarta, keur di wewengkon-wewengkon nanjeur cabang-cabangnya.
Kahirupan perkoperasian di lingkungan Paguyuban Pasundan ogé cukup marak. Saban cabangna ngadegkeun koperasi anu lolobana disebut Koperasi Pasundan. Koperasi-koperasi kasebut usik dina widang kaduitan, perdagangan, aya ogé anu husus nyadiakeun parabotan pikeun para patani. Garapan widang ékonomi séjénna anu cukup nonjol nyaéta ngadegkeun Leuit Paré. Pangimeutanana dipigawé ku Puseur Lumbung Pasundan.
Dina Kongrés Paguyuban Pasundan ka 23 di Sukabumi, diadegkeun badan anu ngokolakeun masalah ékonomi anu disebut Bale Ékonomi Pasundan. Pamingpin bale kasebut nyaéta Raden Soedarna Soeradiredja, anu ogé ngarangkep minangka Wawakil Pupuhu P. B. Paguyuban Pasundan sarta Diréktur Centrale Bank Pasundan.
Kapamudaan sarta Urusan kaistrian
[édit | édit sumber]Pikeun ngurus masalah kaistrian, di Paguyuban Pasundan diadegkeun Pasundan Istri (PASI). Sedengkeun dina kapamudaan, dina sasih Désémber 1934 diadegkeun JOP (Jeugd Organisatie Pasoendan) kalawan pupuhuna anu kahiji R. Adil Poeradiredja. Dina kongrésna anu kahiji taun1935 kepanjangan JOP digantian jadi “Jasana Obor Pasundan”.
Basa suhu pulitik manasan nyanghareupan Perang Pasifik, diadegkeun “JOP Brigade” pikeun nangkal kajadian-kajadian anu henteu dipikahayang. Sawatara inohong, di antarana Jenderal A. H. Nasution milu ngadukung, kawas kalawan mantuan latihan babarisan pikeun JOP Brigade.[rujukan?]
Mangsa Pangjajahan Jepang
[édit | édit sumber]Ti taun1943 nepi ka kalawan 1945, kagiatan pulitik sagala rupa perkumpulan di Indonésia, kaasup Paguyuban Pasundan dibekukeun ku pangjajah ti Jepang. Sipatahoenan ogé milu dibrédel sarta minangka gantina dipedar suratkabar Tjahaya anu dikadalikeun Jepang. Tapi kagiatan paguyuban dina widang séjénna kawas atikan, kasenian, sarta sosial masih diidinan sarta bisa terus jalan.[rujukan?]
Kiprah di Mangsa Kamerdikaan
[édit | édit sumber]Mangsa Revolusi Kamerdikaan
[édit | édit sumber]Sanggeus pendudukan Jepang lekasan, Pamaréntah Républik Indonésia ngaluarkeun maklumat nomer X tanggal 3 Nopémber 1945 ngeunaan "pembentukan partai-partai politik". Nanjeurna partéi-partéi pulitik ku Pamaréntah Républik Indonésia ditempo minangka partisipasi aktip ti kahirupan balaréa dina berbangsa sareng bernegara sarta bisa nguatkeun perjuangan bangsa ngabéla kamerdikaan. Kaluarna maklumat kasebut ngabalukarkeun partéi-partéi di Indonésia hirup deui kawas Partéi Nasional Indonésia (PNI), Partéi Islam Masyumi, Partéi Buruh Indonésia, Partéi Rakyat Sosialis, sarta sajabana. Paguyuban Pasundan waktu éta henteu langsung aktip deui. Ieu utamana disababkeun alatan R. Oto Iskandar di Nata, anu dianggap minangka figur anu bisa mingpin deui Paguyuban Pasundan, leungit sacara misterius babarengan sawatara inohong kamerdikaan séjénna.[rujukan?]
Tapi saterusna mecenghul hiji partéi anu cenah didalangan Walanda kalawan ngaranna Partéi Rakyat Pasundan (PRP) anu miboga visi anu henteu saluyu jeung Paguyuban Pasundan. Hal kasebut micu para anggota Paguyuban Pasundan pikeun ngahirupkeun balik organisasina. Mangka Paguyuban Pasundan nanjeur deui di Bandung, Yogyakarta, sarta Jakarta dina waktu ampir babarengan. Saterusna Bandung ditetepkeun minangka puseur Pangurus Pusat Paguyuban Pasundan kalawan pupuhuna R. S. Suradiradja.[rujukan?]
Dina kongrés Paguyuban Pasundan tanggal 29-31 Januari 1949 di Bandung, diputuskeun pikeun ngarobah ngaran Paguyuban Pasundan jadi Partéi Kebangsaan Indonésia (PARKI) nu maksudna pikeun nambahan perjuangan di widang pulitik. Partéi kasebut saterusna milu pemilihan umum kahiji Républik Indonésia dina taun1955. Tapi suara anu dipibanda dina pemilu kasebut pohara leutikna. Éléhna dina pemilu kasebut ngabalukarkeun perpecahan di PARKI. Ahirna ngaliwatan referendum dina kongrés PARKI tanggal 29 Nopémber 1959, partéi kasebut mutuskeun pikeun ngarobah ngaranna jadi Paguyuban Pasundan.[rujukan?]
Paguyuban Pasundan ayeuna
[édit | édit sumber]Kiwari Paguyuban Pasundan mibanda 32 kantor cabang kalawan 492 anak cabang. Saeutikna 12.300 jelema kalibet dina paguyuban ieu. Lestarina kabudayaan Sunda dina éra globalisasi kiwari jadi prioritas utamana.
Sakola-sakola Pasundan dina jenjang atikan dasar sarta tengahan sumebar di wewengkon Jawa Kulon sarta Banten. Keur dina jenjang atikan luhur, Paguyuban Pasundan mibanda opat paguron luhur, nyaéta:
- Universitas Pasundan, nanjeur tanggal 14 Nopémber 1960 di Bandung.
- Sekolah Tinggi Hukum (STH) Pasundan, nanjeur tanggal 14 Januari 1964 di Sukabumi.
- Sekolah Tinggi Keguruan dan Ilmu Pendidikan (STKIP) Pasundan, nanjeur tanggal 29 Méi 1986 di Cimahi.
- Sekolah Tinggi Ilmu Ékonomi (STIE) Pasundan, nanjeur tanggal 18 Januari 1988 di Bandung.
Dina kapangurusan, Kongrés Paguyuban Pasundan tanggal 19 Juli 2005 geus milih pangurus pikeun période 2005-2009, nyaéta: H. A. Syafe'i minangka Pupuhu (Pupuhu) Pangurus Pusat Paguyuban Pasundan sarta Prof. Dr. H. M. Didi Turmudzi minangka Sekretaris Jenderal. Sedengkeun Prof. Dr. Ir. Ginandjar Kartasasmita kapilih jadi Pupuhu Déwan Pangaping. Ayeuna urusan atikan di Paguyuban Pasundan diurus ku Yayasan Pendidikan Tinggi Pasundan sarta Yayasan Pendidikan Dasar dan Menengah Pasundan luyu kalawan jenjang atikanana.[rujukan?]
Rujukan
[édit | édit sumber]- Ékajati, Édi S. 2003. Paguyuban Pasundan: A Sundanese Revival (1913–1918). Journal of Asian and African Studies 66: 21-51.
- Ekajati, Edi S. 2004. Kebangkitan Kembali Orang Sunda: Kasus Paguyuban Pasundan, 1913-1918. Bandung: Pusat Studi Sunda bekerjasama dengan Kiblat.
- Suharto. 2002. Pagoejoeban Pasoendan 1927-1942: Profil Pergerakan Etno-Nasionalis. Bandung: Satya Historika.
- Peran Intelektual di Paguyuban Pasundan. Harian Kompas Selasa, 13 Maret 2007.
Tumbu Luar
[édit | édit sumber]- (id) Situs Resmi Yayasan Pendidikan Tinggi Pasundan Archived 2008-09-01 di Wayback Machine
- (id) Paguyuban Pasundan Bukan Etnik, Tetapi Kultural.
- (id) Ketokohan Daerah: "Lemah Dewasasana" Intelektual Sunda.
- (id) Orang Sunda Mencari Jati Diri (Andreas Bintoro) Archived 2007-09-29 di Wayback Machine
|
Artikel ieu mangrupa taratas, perlu disampurnakeun. Upami sadérék uninga langkung paos perkawis ieu, dihaturan kanggo ngalengkepan. |
- ↑ Ekadjati, Edi S. (2003). "Paguyuban Pasundan: A Sundanese Revival (1913-1918)". Journal of Asian and African Studies. doi:10.15026/20183. http://repository.tufs.ac.jp/handle/10108/20183. Archived 2023-05-31 di Wayback Machine