Karajaan Sumedang Larang

Sumedang Larang nyaéta hiji karajaan Islam nu kungsi ngadeg di Jawa Kulon, Indonésia, nu mangrupa bukti sajarah sumebarna agama Islam di Jawa Kulon. Ieu karajaan teu kawentar kawas Demak, Mataram, Banten sarta Cirebon dina pustaka sajarah karajaan-karajaan Islam di Indonésia. Tapi, ayana karajaan ieu mangrupa bukti sajarah anu pohara kuat pangaruhna dina sumebarna Islam di Jawa Kulon sakumaha anu dipigawé ku Karajaan Cirebon sarta Kasultanan Banten.^[1] Ayana Sumedang Larang téh sabada Pajajaran runtag ku Banten (1579-1580) waktu nyebarkeun agama Islam.^[2] Sabada éta kajadian wilayah priangan, iwal Galuh, aya dina cangkingan Prabu Geusan Ulun (1580-1608 M), ngarana kerajaan Sumedang Larang.^[2] Éta kerajaan téh ibu kotana di Kutamaya, kuloneun Sumedang ayeuna.^[2] Ari Galuh mah anggeur ngadeg.^[2] Tapi dina taun 1595 M Galuh dicangking ku Mataram waktu pamaréntahan Sutawajaya (penembahan Senopati), nu maréntah Mataram dina taun 1586-1601 M.^[2] nurutkeun Hardjasaputra^[2]

Sabada Geusan Ulun tilar dunya pamaréntahan dituluykeun ku anak téréna, nyaéta Radén Aria Suradiwangsa (1608-1624 M).^[2] Ari Mataram dipingpin ku Sultan Agung (1603-1645 M).^[2] Dina taun 1620 M Sumedang Larang robah jadi kabupatén Sumedang lantaran Aria Suriadiwangsa pasrah ka Mataram.^[2] Ti harita Sumedang Larang disebut Priangan.^[2]

Sajarah

Karajaan Sumedang Larang (ayeuna Kabupatén Sumedang) nyaéta salah sahiji tina sakitu lobana karajaan Sunda nu aya di propinsi Jawa Kulon, Indonésia. Lian ti éta dipikawanoh ogé karajaan Sunda séjénna saperti Karajaan Pajajaran nu ogé masih aya tumalina nu kacida raketna jeung karajaan saméméhna (Karajaan Galuh), ngan ayana Karajaan Pajajaran ieu panungtunganana di Pakuan (Bogor) sabab ayana serangan aliansi Karajaan Cirebon, Banten jeung Demak (Jawa Tengah). Ti saprak harita, Karajaan Sumedang Larang jadi karajaan anu mibanda otonomi lega pikeun nangtukeun nasibna sorangan.

Asal Ngaran

Karajaan Sumedang Larang asalna ti karajaan Islam Sunda-Pajajaran anu diadegkeun ti saprak abad ka-6 Masehi ku Prabu Adji Bodas dumasar kana paréntah Prabu Suryadewata saméméh Karaton Galuh dipindahkeun ka Pajajaran, Bogor. Luyu jeung robahna jaman sarta kapamingpinan, ngaran Sumedang ngalaman sawatara parobahan. Anu kahiji nyaéta Karajaan Témbong Agung (Témbong hartina katingali sarta Agung hartina luhur) dipingpin ku Prabu Guru Adji Bodas dina abad ka-6. Saterusna dina mangsa jaman Prabu Tadjimalela, diganti jadi Himbar Buana, anu harti nyaangan alam, sarta saterusna diganti deui jadi Sumedang Larang (Sumedang asalna tina kecap Insun Medal/ Insun Medangan anu harti kuring dilahirkeun, sarta Larang hartina hiji hal anu euweuh tandinganana).

Pamaréntahan berdaulat

Ratu Pucuk Umun sarta Pangeran Santri

Dina panengah abad ka-16, Ratu Pucuk Umun, saurang wanoja turunan raja-raja Sumedang kuna anu mangrupa saurang Sunda muslimah; nikah ka Pangeran Santri (1505 M-1579 M) anu boga gelar Ki Gédéng Sumedang sarta maréntah Sumedang Larang bari nyebarkeun ajaran Islam di wewengkon éta. Pangéran Santri nyaéta incu ti Syekh Maulana Abdurahman (Sunan Panjunan) sarta buyut ti Syekh Datuk Kahfi, saurang ajéngan turunan Arab Hadramaut anu asalna ti Mekkah sarta nyebarkeun ageman Islam di sagala rupa penjuru wewengkon di Karajaan Sunda. Nikahna Pangeran Santri jeung Ratu Pucuk Umun ieu ngababarkeun Prabu Geusan Ulun atawa dipikawanoh minangka Prabu Angkawijaya.

Prabu Geusan Ulun

Prabu Geusan Ulun (1580-1608 M) dinobatkeun pikeun ngagantikeun kakawasaan bapana, Pangéran Santri. Anjeunna netepkeun Kutamaya minangka ibukota karajaan Sumedang Larang, anu tempatna di bagian kulon dayeuh. Wewengkon kakawasaanana ngawengku Kuningan, Bandung, Garut, Tasikmalaya, Sukabumi (Parahiangan) kajaba Galuh (Ciamis). Karajaan Sumedang dina mangsa Prabu Geusan Ulun ngalaman kamajuan anu pesat dina widang sosial, budaya, ageman, militer sarta pulitik pamaréntahan. Sanggeus wafat dina taun1608, putera kandungna, Pangéran Rangga Gempol Kusumadinata atawa anu dipikawanoh kalawan Raden Aria Suradiwangsa ngagantikeun kapamingpinan bapana.

Pamaréntahan Sahandapeun Mataram

Dipati Rangga Gempol

Dina waktu Rangga Gempol nyekel kapamingpinan, dina taun1620 M Sumedang Larang dijadikeunana wewengkon kakawasaan Karajaan Mataram di sahandapeun Sultan Agung, sarta statusna minangka 'karajaan' dirobah jadi 'kabupatén'. Hal ieu dipigawé ku manéhna minangka usaha ngajadikeun wewengkon Sumedang minangka wewengkon pertahanan Mataram tina serangan Karajaan Banten sarta Walanda, anu keur ngalaman konflik jeung Mataram. Sultan Agung saterusna mikeun paréntah ka Rangga Gempol reujeung pasukanana pikeun mingpin serangan ka Sampang, Madura. Sedengkeun pamaréntahan pikeun samentara dibikeun ka adina, Dipati Rangga gedé.

Dipati Rangga Gede

Nalika satengah kakuatan militer kabupatén Sumedang Larang diinditkeun ka Madura nurutkeun titah Sultan Agung, datang pasukan Karajan Banten pikeun nyerang. Alatan Rangga gedé henteu sanggup nahan serangan pasukan Banten, manéhna ahirna kabur. Kaéléh ieu nyababkeun ambekna Sultan Agung ku kituna manéhna nahan Dipati Rangga Gedé, sarta pamaréntahan saterusna dibikeun ka Dipati Ukur.

Dipati Ukur

Sakali deui, Dipati Ukur diparentah ku Sultan Agung pikeun babarengan jeung pasukan Mataram narajang sarta ngarebut pertahanan Walanda di Batavia (Jakarta) anu dina ahirna gagal. Kaéléh pasukan Dipati Ukur ieu henteu dilaporkeun geura-giru ka Sultan Agung, diiberkeun yén manéhna kabur tina pertanggungjawabanana sarta ahirna katangkep dina panyumputanana dumasar kana beja mata-mata Sultan Agung anu ngawasa di wewengkon Parahiangan.

Babagean Wewengkon Karajaan

Sanggeus béak mangsa hukumanana, Dipati Rangga Gedé dibéré kakawasaan pikeun balik deui maréntah di Sumedang. Sedengkeun wewengkon Parahiangan di luar Sumedang sarta Galuh (Ciamis), ku Mataram dibagi jadi tilu bagian:

Kahiji, Kabupatén Bandung, anu dipingpin ku Tumenggung Wirangunangun,
Kadua, Kabupatén Parakanmuncang anu dimpimpin ku Tanubaya, sarta
Katilu, Kabupatén Sukapura anu dipingpin ku Tumenggung Wiradegdaha / R. Wirawangsa.

Titilar Budaya

Nepi ka kiwari, Sumedang masih boga status kabupatén, minangka sésa titilar konflik pulitik anu réa diintervensi ku Karajaan Mataram dina mangsa éta. Sedengkeun artefak sajarah mangrupa pusaka perang, atribut karajaan, pakakas raja-raja sarta naskah kuna titilar Karajaan Sumedang Larang masih bisa ditempo sacara umum di Musieum Prabu Geusan Ulun, Sumedang tempatna pas di kidul alun-alun dayeuh Sumedang, ngahiji jeung Gedong Srimanganti sarta wangunan pamaréntah wewengkon satempat.

Tutumbu Luar

Naskah Kuno-Sajarah Sukapura Archived 2008-01-31 di Wayback Machine
Pesan Prabu Tajimalela untuk Anak Bangsa

Artikel ieu mangrupa taratas, perlu disampurnakeun. Upami sadérék uninga langkung paos perkawis ieu, dihaturan kanggo ngalengkepan.

Rujukan

↑ Hendarsah, Amir (2013). Cerita Kerajaan Nusantara. Universitas Michigan: Great! Publisher. p. 19. ISBN 9786028696142. Disungsi26 Desémber 2020
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Ruhaliah, Ruhaliah (2010). Sajarah Sunda Samemeh taun 1945. Bandung: CV. Wahana Karya Grafika. pp. 93–94.

[”Cer”-1] Hendarsah, Amir (2013). Cerita Kerajaan Nusantara. Universitas Michigan: Great! Publisher. p. 19. ISBN 9786028696142. Disungsi26 Desémber 2020

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Ruhaliah, Ruhaliah (2010). Sajarah Sunda Samemeh taun 1945. Bandung: CV. Wahana Karya Grafika. pp. 93–94.

[1]

[2]