Kabupatén Bireuen
Kabupatén Bireuen nyaéta salasahiji kabupatén nu aya di Provinsi Acéh, Indonésia.[1] Bireuen minangka puseur dayeuh ti Kabupatén Bireuen.[2] Kabupatén Bireuen mimitina nyaéta bagéan ti Kabupatén Acéh Kalér.[3] Dina catetan sajarah, Kabupatén Bireuen dipikawanoh ogé ku Jeumpa.[4] Taun 1934 Kabupatén Bireun asup ka Afdeeling Nord Kust van Aceh minangka Onder Afdeeling Bireuen.[5] Kabupatén Bireuen dibéré sesebutan minangka Kota Juang.[6] Kabupatén Bireuen kungsi jadi puseur dayeuh Indonésia nalika Yogyakarta kaéréh ku Walanda di kaping 18 Juni 1945 kalawan mangsa pamaréntahana ukur saminggu.[6] Ti sénsus 2020, jumlah penduduk di Kabupatén Bireuen nyaéta 436.418 penduduk kalawan lalaki 215.282 jeung awéwé 221.136.[3]
Sajarah
[édit | édit sumber]Mangsa Karajaan
[édit | édit sumber]Di taun 777 M (abad ka-8/156 H) Karajaan Islam munggaran ngadeg di Acéh kalawan ngan karajaan nyaéta Karajaan Jheumpa.[7] Lokasi persis Karajaan Jheumpa aya di Désa Blang Seupeung, Kacamatan Jeumpa, Kabupatén Bireuen kiwari.[7] Karajaan ieu geus ngadeg saméméh Islam jadi ageman.[7] Karajaan mimitina ngagem agama lokal (animismeu-dinamismeu) nu dipingpin ku Meurah.[7] Jeumpa nu geus ngadeg di taun 7 M geus boga hubungan padagangan jeung Cina, India, Arab jeung sajabana.[7] Asupna Islam munggaran ku lantaran datangna Syahrianshah Salman/Sasaniah Salman.[7] Tokoh nu tungturunan Persia ieu jatukrami jeung putri istana Jeumpa, Mayang Seludang kalawan sanggeus éta Salman teu milu rombongan niaga Persia pikeung ngalanjutkan palayaran ka Selat Malaka.[7]
Rombongan Salman datang ka puseur karajaan di Blang Seupeung kalawan kapal niaga pikeun badagang sanajan misi utamana nyaéta da'wah.[7] Informasi alternatif nyebutkeun yén kadatangan Salman minangka kaburna sacara politik sabab diudagna ku kaum dzurrian (aliwiyyin) ku pangawasa Dinasti Umayyah.[7] Salman asuk ka nagara Blang Seupeung ngaliwatan laut liwat Kuala Jeumpa.[7] Di lokasi ieu Salman ngajrék tuluy nyiarkeun Islam.[7] Rahayat nagara éta geus narima Islam kusabab paripolah, sipat, jeung karakter Salman nu sopan jeung ramah.[7] Sabab éta, Salman diangken jadi minantu nu satuluyna diistrénan jadi raja jeung dibéré kakawasaan kalawan ngaran Karajaan Jeumpa.[7]
Mangsa Diéréh
[édit | édit sumber]Di tahun 1511 M, Portugis datang ka Malaka anu disusul ku Walanda. Sacara de facto Walanda ngawasaan Acéh di taun 1904 nalika Walanda ngawasaan bénténg Kuta Glee di Batee Iliek bagéan kulon Kabupatén Bireuen.[7] Sanggeus éta kalawan SK Vander Guevernement General van Nederland Indie kaping 7 September 1934 dibagi ku genep Afdeeling (kabupatén) nu dipingpin ku Asistén Résidén.[7] Salasahijina nyaéta Afdeeling Noord Kust van Acéh (Kabupatén Acéh Kalér) nu dibagi ku tilu Onder Afdeeling (kawedanan).[7] Kawedanan dipingpin ku Countroleur (wedana) nyaéta: Onder Afdeeling Bireuen (kiwari Kabupatén Bireuen), Onder Afdeeling Lhokseumawe (kiwari Dayeuh Lhokseumawe) jeung Onder Afdeeling Lhoksukon (kiwari jadi Kota Acéh Kalér).[7] Iwal ti Onder Afdeeling éta, aya ogé sababaraha Ulee Balang (Zelf Bestuur) nu bisa maréntah sacara mandiri wewengkon jeung rahayatnya nyaéta Ulee Balang Keureutoe, Geureugok, Jeumpa jeung Peusangan nu dipingpin ku Ampon Chik.[7]
Dimangsa éréhan Jepang, istilah Afdeeling diganti ku Bun, Onder Afdeeling diganti ku Gun, Zelf Bestuur disebut Sun.[7] Sedengkeun mukim sebut Kun jeung gampong diganti ku Kumi.[7]
Mangsa Sanggeus Kamerdikaan
[édit | édit sumber]Sanggeus Indonésia merdika di taun 1945, Acéh Kalér disebut Luhak nu dipingpin ku Kepala Luhak nepi ka taun 1949.[7] Sanggeus Walanda ngaku kadaulatan Indonésia ngaliwatan Konperénsi Méja Bundar di kaping 27 Désémber 1949, diadegkeun Nagara Républik Indonésia Sarékat (RIS) kalawan sababarahan nagara bagéan.[7] Salasahijina nyaéta nagara bagéan Sumatéra Wétan, Acéh jeung Sumatera Kalér nu digabungkeun di Provinsi Sumatera Kalér.[7]
Kalawan ngaliwatan Undang-undang Darurat nomor 7 taun 1956 ngeunaan Pembentukan Daérah Otonom Setingkat Kabupatén di Provinsi Sumatera Utara, ti dinya diadegkeun Daerah Tingkat II Acéh Kalér.[7] Di kaputusan éta, kawedanan Bireuen diwengku ku 6 wewengkon nyaéta Samalanga, Djeunieb, Peudada, Djeumpa, Peusangan jeung Gandapura.[8] Ayana Acéh di Provinsi Sumatera Kalér nimbulkeun rasa teu puas ti masarakat Acéh.[7] Tokoh Acéh nungtut sangkan Acéh jadi propinsi sorangan.[7] Hal éta ngalantarankeun pemberontakan Darul Islam/Tentara Islam Indonésia (DI/TII) taun 1953.[7] Pemberontakan ieu bisa ditumpes sanggeus kaluar Kaputusan Perdana Menteri Républik Indonésia kalawan Nomor 1/Missi/1957 ngeunaan Pembentukan Provinsi Daérah Istiméwa Acéh jeung Acéh Kalér sebagai Salah Satu Daerah Tingkat Dua, Bireuen asup ka wewengkon Kabupatén Acéh Kalér. [7]
Di taun 1999 ngaliwatan Undang Undang Nomor 48 taun 1999 Bireuen jadi Kabupatén nu leupas ti Acéh Kalér minangka kabupatén induk.[7] Kabupatén Bireuen merenahna di jalur Banda Acéh - Médan nu dihapit ku tilu kabupatén nyaéta Kabupatén Bener Meriah, Kabupatén Pidiy Jaya jeung Kabupatén Acéh Kalér nu ngajadikeun Bireuen minangka wewengkon transit nu maju.[7]
Géografi
[édit | édit sumber]Kabupatén Bireun boga luas wewengkon 1.798,25 km2 atawa 3,16% ti luas Provinsi Acéh. [2]
Wates Wewengkon
[édit | édit sumber]
Ti taun 2004, sacara administratif Kabupatén Bireuen miboga 17 kacamatan nu ngawengku 609 désa jeung 75 kemukiman kalawan watesna sakumaha ieu di handap:[3]
| Kalér | Selat Malaka |
| Wétan | Kabupaten Acéh Kalér |
| Kidul | Kabupatén Acéh Tengah jeung Kabupatén Bener Meriah |
| Kulon | Kabupatén Pidie Jaya jeung Kabupatén Pidie |
Kacamatan
[édit | édit sumber]Kacamatan Peudada mangrupa kacamatan nu pangluasna kalawan luas wewengkon 312,81 km2 sedengkeun kacamatan pangleutikna nyaéta Kacamatan Kota Juang nu luas wewengkona nyaéta 16,91 km2.[3] Kalawan Bireuen minangka puseur dayeuh Kabupatén Bireuen jeung puseur pamaréntahan sarta puseur padagangan jeung bisnis di Kabupatén Bireuen.[3] Kacamatan di Kabupatén Bireuen sakumaha ieu di handap:[3]
| No | Kacamatan | Jarak ka Puseur Dayeuh Kabupatén (Kota Bireuen) |
|---|---|---|
| 1 | Samalanga | 36 km |
| 2 | Simpang Mamplam | 28 km |
| 3 | Pandrah | 23 km |
| 4 | Jeunieb | 20 km |
| 5 | Peulimbang | 16 km |
| 6 | Peudada | 12 km |
| 7 | Juli | 12 km |
| 8 | Jeumpa | 4 km |
| 9 | Kota Juang | 0 km |
| 10 | Kuala | 3 km |
| 11 | Jangka | 16 km |
| 12 | Peusangan | 10 km |
| 13 | Peusangan Kidul | 17 km |
| 14 | Peusangan Siblah Krueng | 18 km |
| 15 | Makmur | 29 km |
| 16 | Gandapura | 23 km |
| 17 | Kuta Blang | 17 km |
Iklim
[édit | édit sumber]Kabupatén Bireuen boga karakter iklim nu unik sabab salila taun 2020, suhu di Kabupatén Bireuen aya di skala 21,2oC - 34,6oC.[3] Sacara umum, rata-rata hujan nu pangluhurna di Kabupatén Bireuen salila taun 2020 nyaéta di bulan Méi nyaéta 344 mm kalawan jumlah poé turun hujan panglobana nyaéta bulan Désémber nyaéta 15 poé.[3]
Pamaréntahan
[édit | édit sumber]Lambang Wewengkon[3]
[édit | édit sumber]| No | Harti Lambang |
|---|---|
| 1 | Béntang segi lima nyaéta ngalambangkeun sila Ketuhanan Yang Maha Ésa |
| 2 | Kubah masigit nyaéta ngalambangkeun Kaislaman jeung Syareat Islam |
| 3 | Kembang Jeumpa nyaéta ngalambangkeun Seungit jeung Kasucian |
| 4 | Buku nyaéta ngalambangkeun Daya Cipta jeung Sumber Daya Manusa |
| 5 | Tugu kalawan jumlah tangga opat nyaéta ngalambangkeun proyéksi Bireuen minangka Kota Juang |
| 6 | Paré kalawan jumlahna 10 jeung kapas nu jumlahna 9 nu kénca jeung 9 nu katuhu ngalambangkeun Kasuburan jeung Kamakmuran |
| 7 | Réncong nyaéta ngalambangkeun Kapahlawanan Rahayat |
| 8 | Timbangan nyaéta ngalambangkeun simbol Kaadilan minangka cita-cita sakabéh rahayat. |
Sumber
[édit | édit sumber]- ↑ Kementerian Dalam Negeri Indonesia (2018-12-29). Permendagri No. 137 Tahun 2017.
- ↑ a b Bireuen, Pemerintah Kabupaten. "DEMOGRAFI". www.bireuenkab.go.id. Diakses tanggal 2021-03-07. Archived 2021-11-28 di Wayback Machine
- ↑ a b c d e f g h i "Badan Pusat Statistik Kabupaten Bireuen". bireuenkab.bps.go.id. Diakses tanggal 2021-03-07. Archived 2021-09-18 di Wayback Machine
- ↑ Bireuen, Pemerintah Kabupaten. "SEJARAH". www.bireuenkab.go.id. Diakses tanggal 2021-03-07. Archived 2021-11-28 di Wayback Machine
- ↑ "Sejarah". Humas Pemkab Aceh Utara (dalam id-ID). Diakses tanggal 2021-03-07. Archived 2021-12-07 di Wayback Machine
- ↑ a b Nazzai, Silvira. "Bireuen, Ibukota Ketiga Republik Indonesia ( 1948 ) – Universitas Abulyatama" (dalam en-US). Diakses tanggal 2021-03-07. Archived 2020-08-08 di Wayback Machine
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Dhurorudin, Mashad (2020). Muslim Papua: Membangun Harmoni Berdasar Sejarah Agama di Bumi Cendrawasih. Jakarta: Pustaka Al-Kautsar.
- ↑ Departemen Penerangan, Indonesia (1953). Propinsi sumatera Utara Volume 11 dari Republik Indonesia, Indonesia. Departemen Penerangan. Jakarta: Kementerian Penerangan.