Lompat ke isi

Muammar Khadafi

Édit tutumbu
Ti Wikipédia Sunda, énsiklopédi bébas
Kolonel Muammar Khadafi
معمر محمد أبو منيار القذافي‎
Muammar Khadafi nalika nyaluuhan rapat puncak Uni Afrika ka-12 di Addis Ababa kaping 2 Fébruari 2009
Pamingpin sarta anu Nungtun Révolusi
Masa jabatan
1 Séptémber 1969 – 20 Oktober 2011[lower-alpha 1]
Présidén
Perdana Mentri
Saméméhna Jabatan dibentuk
Sanggeusna Mustafa Abdul Jalil (Pupuhu Déwan Transisi Nasional)
Pupuhu Déwan Komando Révolusionér Libya
Masa jabatan
1 September 1969 – 2 Maret 1977
Perdana Mentri Mahmud Sulayman al-Maghribi
Abdessalam Jalloud
Abdul Ati al-Obeidi
Saméméhna Idris (Raja)
Sanggeusna Manéhna sorangan (Sekretaris Jenderal Muktamar Umum Rakyat)
Sekretaris Jenderal Muktamar Umum Rakyat
Masa jabatan
2 Maret 1977 – 2 Maret 1979
Perdana Mentri Abdul Ati al-Obeidi
Saméméhna Anjeunna sorangan (Pupuhu Déwan Komando Révolusionér)
Sanggeusna Abdul Ati al-Obeidi
Perdana Menteri Libya
Masa jabatan
16 Januari 1970 – 16 Juli 1972
Saméméhna Mahmud Sulayman al-Maghribi
Sanggeusna Abdessalam Jalloud
Ketua Uni Afrika
Masa jabatan
2 Februari 2009 – 31 Januari 2010
Saméméhna Jakaya Kikwete
Sanggeusna Bingu wa Mutharika
Katerangan lian
Gumelar Muammar Muhammad Abu Minyar al-Khadafi
c. 1940–1943
Qasr Abu Hadi, Libya Italia
Pupus 20 Oktober 2011 (usia 68–71)
Surt, Libya
Partéy pulitik Persatuan Sosialis Arab (1971–77)
Independen (1977–2011)
Pameget/istri Fatiha al-Nuri (1969–70)
Safia el-Brasai (1970–2011)
Murangkalih
Alma mater Universitas Libya
Akademi Universitas Militer Benghazi
Agama Islam Sunni
Tanda tangan
Pangabdian militér
Kasatiaan  Kerajaan Libya (1961–69)
 Republik Arab Libya (1969–77)
 Jamahiriyah Arab Libya (1977–2011)
Layanan/cabang Angkatan Darat Libya
Lila ngabdi 1961–2011
Réngking Kolonel
Komando Angkatan Bersenjata Libya
Patempuran/perang Kudeta Libya 1969
Perang Libya-Mesir
Konflik Chad-Libya
Perang Uganda–Tanzania
Pengeboman Libya oleh Amerika Serikat 1986
Perang Saudara Libya

Muammar Muhammad Abu Minyar Khadafi atawa Gaddafi (basa Arab: معمر القذافي Mu`ammar al-Qadzdzāfī) nyaéta saurang Inohong anu gumelar dina ping 7 Juni 1942 di Sirte, Libya. Mangsa leutik, Gaddafi hirup dina ténda Badui di lapangan gurun Libya. Manéhna asalna ti kulawargi suku al-Qadhafah. Wanci kalahiranna, Libya aya dina kaayaan dijajah kénéh ku Italia. Salila leuwih ti 40 taun, saprak 1969 dugi 2011, Libya aya dina pamaréntahan manéhna nu sohor ku saurang diktator. Muammar Gaddafi anu meunang kakawasaan na ngaliwatan jalan kudéta dina ahirna digulingkeun ku golongan pemberontak dugi ditelasan sanggeus kungsi hirup dina panyumputan salila sababaraha sasih.[5]

Khadafi boga karir di militér, manéhna ngadegkeun hiji organisasi révolusionér anu saterusna ngaléngsérkeun pamaréntahan Raja Idris salila kajadian kudéta Libya 1969. Sanggeus undak ka tampuk kakawasaan, Khadafi ngarobah Libya jadi hiji républik anu diperéntah ku Déwan Komando Révolusioner. Manéhna maréntah ngaliwatan dékrit, ngusir urang Italia, sarta nutupan pangkalan-pangkalan militér bangsa Kulon. Manéhna ogé ngahangkeutkeun hubunganana jeung pamaréntahan-pamaréntahan nasionalis Arab, hususna pamaréntahan Gamal Abdel Nasser di Mesir. Manéhna milu marjoangkeun dina ngahijikeun nagara-nagara Arab, nanging usaha ieu henteu hasil. Sajaba ti éta, manéhna nyaéta ngagem modérnisme Islam anu ngokolakeun hukum saréat sarta ngarojong "sosialisme Islam".[6]

Manéhna nyieun nasionalisasi industri minyak bumi sarta ngagunakeun kauntunganna pikeun nguatkeun militer, méré dana ka golongan-golongan révolusi di jabi nagara sarta nyieun program-program sosial anu mentingkeun pangwangunan padumukan, layanan kaséhatan, sarta atikan. Dina warsih 1973, manéhna ngarojong "Révolusi Rakyat" kalawan nyieun Muktamar Asasi Rakyat anu minangka sistem demokrasi langsung, nanging manéhna angger kénéh ngadalikeun dina prakna nyokot kaputusan anu dianggap perlu. Dina warsih anu sarua, manéhna mimiti yodorkeun Teori Internasional Ketiga anu dipedar di jero Buku Hijau.[6]

Khadafi jadi matak robah kaayaan Libya pikeun hiji nagara sosialis anu disebut Jamahiriyah atawa nagara rahayat dina warsih 1977. Sakitu manéhna geus henteu nyekel kalungguhan resmi di pamaréntahan, manéhna nyokot lalakon simbolis minangka "Pamingpin Revolusi" sarta robah kaayaan panglima pangluhurna militer. Manéhna sorangan bisa ngadalikeun pulitik Libya ngaliwatan Komite-Komite Révolusioner. Dina dasawarsa 1970-an sarta 1980-an, Libya kaasup dina konflik perbatasan kalawan Mesir sarta Chad anu lekasan kalawan kaéléh. Dina mangsa kasebat, Libya ogé ngarojong golongaan-golongan militan séjén sarta jadi dalang pengeboman Lockerbie di langit Skotlandia, nu matak Libya robah kaayaan di dunya internasional.[6]

Hubungan Khadafi jeung Amérika Sarikat (AS), Britania Raya, sarta Israél beuki goréng tepi ka AS ngirim pengeboman ti udara sarta Perserikatan Bangsa-Bangsa méré hukuman ékonomi. Saprak warsih 1999, Khadafi mimiti ngajauhan idéologi sosialisme Arab sarta nyieun privatisasi ékonomi, goméan hubungan jeung nagara-nagara Barat, sarta Pan-Afrikanisme. Manéhna ogé kantos robah kaayaan jadi pupuhu Uni Afrika ti warsih 2009 dugi 2010. Nanging, salila kajadian kebangkitan dunya Arab dina warsih 2011, bitu demonstrasi di Libya wétan anu neuteup calikong sarta tingkat pangangguran anu gedé. Kaayaan teras goréng tepi ka kajadian Perang sadulur di Libya, sarta NATO saterusna ngalakukeun campur tangan militér anu mihak Dewan Transisi Nasional (DTN) anu mana anti-Khadafi.[6]

Kahirupan mimiti

[édit | édit sumber]

Nalika Budak Leutik: 1942/1943–1950

[édit | édit sumber]

Muammar Khadafi gumelar di hiji saung di dekeut Qasr Abu Hadi, hiji wewengkon padésaan di luar kota Surt di daérah gurun Tripolitania, Libya kulon .[7][8][9] Kulawargana téh hiji étnis/suku leutik anu disebut Qadhadhfa anu teu mibanda pangaruh nanaon. ,[7][8] Qadhadhfa anu mangrupakeun bangsa Berber kalawan budayana kapangaruhan pisan ku Arab /terArabisasi.[10] Ngaran Ibuna Aisyah (pupus 1978), sarta ramana, Muhammad Abdul Salam bin Hamed bin Mohammad, dipiwanoh salaku Abu Meniar (pupus 1985) panghasilanna anu teu sapira tina ngangon domba jeung onta.[7][8] Urang Badawi anu hirupna nomaden teu bisa maca sarta henteu nunda akta/catetan ngeunaan waktu jeung tempat gumelar.[11][8][9] Balukarna, tanggal gumelarna Khadafi henteu dipikanyaho sacara pasti, sarta sumber-sumber anu aya nyebutkeun taun 1942 atawa dina usum semi tahun 1943,[11][8][9] Dalah anu nulis biografi Khadafi, David Blundy ogé Andrew Lycett, nyebutkeun yén meureunan bisa waé Khadafi gumelar saméméh taun 1940.[11] Khadafi téh anak laki-laki hiji-hijina di kulawarggana anu terus hirup, sarta inyana mibanda tilu lanceuk awéwé.[11][8][9] Kasang tukang budaya Badawi ieu anu engkéna méré pangaruh gedé kana kahirupan Khadafi nepika pupusna; anjeuna leuwih mikaresep gurun tibatan kota sarta anjeuna baris datang ka éta daérah pikeun ngalakukeun sembahyang.[8][9]

Ti leuleutik, Khadafi geus nyaho ngeunaan sakumna urang Eropa anu ngajajah di Libya baris nyisikudi/ngarongrong atawa ngahihileudan; nagarana dijajah ku Italia, sarta dina mangsa kampanyeu militér Afrika Utara nalika Perang Dunya II, Libya ngajadi tempat perang campuh antara pasukan Italia ngalawan Inggris.[12][9] Dumasar kana pangakuan kadieunakeun, aki Khadafi ti pihak bapa, Abdessalam Bouminyar, ditelasan ku tentara Italia dina mangsa invasi Italia 1911.[13][14][15] Sabada Perang Dunya II dina taun 1945, Libya dikawasa ku pasukan Inggris jeung Prancis. Sanajan Inggris ogé Prancis ngabogaan maksud pikeun ngabagi Libya pikeun dijadikeun nagara jajahan maranéhna, tapi Majelis Umum Perserikatan Bangsa-Bangsa (PBB) ngumumkeun yén nagara éta dibéré kamerdikaan pulitik.[16][17][18] Dina taun 1951, PBB ngadegkeun Karajaan Libya Bersatu, hiji nagara Féderal anu di pingping ku anu kumawasa monarki pro-Barat, Idris, anu ngalarang Partéy-Partéy pulitik jeung ngadegkeun hiji pamaréntahan monarki absolut.[16][17][18]

Atikan Jeung Kagiatan Pulitik: 1950–1963

[édit | édit sumber]

Khadafi mimitina narima atikan agama ti saurang ulama.[19][20] Anjeunna teras ngalih ka kota Surt teu pati jauh pikeun sakola dasar, Khadafi ngaréngsékeun sakolana nepika kelas genep dina waktu opat taun.[21][22][23][24] Atikan di Libya téh henteu gratis, tapi bapana Khadafi daék mayar éta biaya alatan manéhna ngarasa yakin yén atikan bakal mantuan budakna dina mangsa kahareup. Sapopoé na, Khadafi saré di hiji masjid, tuluy dina poé minggu, Khadafi leumpang 20 mils (5.1×10−7 km) pikeun nganjang ka kolotna. Anjeunna dibully/dilélécé ku babaturanana sabab anjeunna Badawi, tapi anjeunna tetep reueus kana jati dirina sarta ngajak barudak Badawi séjénna ulah boga rass éra kana jati dirina.[21][22][23][24] Ti Sirte, manéhna jeung kulawargana pindah ka kota pasar Sabha, Fezzan, di Libya kidul beulah tengah, nya di dieu bapana digawé minangka pangurus di saurang pamingpin étnis/suku, harita Khadafi asup ka sakolah menengah.[22][25][24] Khadafi pada mikawanoh di sakolana; sababaraha baturna di éta sakolah engkéna baris meunang kalungguhan penting di pamaréntahan, utamana sobat dalitna, Abdus Salam Jallud.[26][27]

Khadafi mikareueus Présidén Mesir Nasser

Seueur urang Mesir janten guru di Sabha, ti saprak harita Khadafi mimiti maca koran jeung ngadéngékeun radio anu siaranna déngdék ka pan-Arabisme, hususna radio Voice of the Arabs anu puseurna di Kairo.[28][29][24] Ti waktu ka waktu, Khadafi nyaksian rupa-rupa kajadian penting di dunia Arab, anu ngawengku Perang Arab-Israel 1948, Révolusi Mesir 1952, Krisis Suez 1956, sarta ngadegna Republik Arab Bersatu ti taun 1958 nepi ka 1961.[24] Khadafi mikareueus kana parobahan-parobahan pulitik anu lumangsung di Republik Arab Mesir anu dipingpin ku saurang pahlawan ngora, Presiden Gamal Abdel Nasser.[28][30][29][24] Nasser téh hiji inohong anu ngarojong kana nasionalisme Arab, nolak kolonialisme, neo-kolonialisme, jeung Zionisme, sarta miharep hiji cukang pameuntasan tina kapitalisme ka sosialisme. Buku Nasser anu judulna Falsafah Revolusi kacida kuat pangaruhna kana pamikiran Khadafi; dina ieu buku ogé ngaguar cara-cara ngayakeun hiji kudéta sangkan tinemu hasil, kukituna ieu buku bisa disebutkeun salaku "sumber inspirasi jeung gambaran revolusi [Khadafi]."[28][30][29][24]

Khadafi ngayakeun unjuk rasa kalawan nyebarkeun poster-poster anu ngiritik sistem monarki.[31][29][24] Dina Oktober 1961, anjeuna mingpin hiji unjuk rasa anu nolak misahkeun Suriah ti Republik Arab Bersatu. Salila ieu unjuk rasa, maranéhna ogé ngaruksak jandéla-jandéla hiji hotél anu aya alatan dituduh nyadiakeun inuman keras. Antukna pamaréntah, ngusir kulawarga Khadafi ti Sabha.[31][27][24] Khadafi tuluy pindah ka Misratah sarta asup sakola SMP Misratah.[32][27][33] Khadafi angger nuluykeun kagiatan nasionalisme Arabna sarta nolak ngagabung jeung Partéy-Partéy pulitik anu dilarang anu aya di kotana (ogé Gerakan Nasionalis Arab, Partai Ba'ath Sosialis Arab, jeung Ikhwanul Muslimin) alatan manéhna nolak kana faksionalisme.[33] Khadafi loba maca tulisan-tulisan ngeunaan Nasser jeung Revolusi Prancis 1789, katut karya-karya pakar téori pulitik Suriah Michel Aflaq jeung biografi-biografi Abraham Lincoln, Sun Yat-sen, jeung Mustafa Kemal Atatürk.[33]

Latihan militér: 1963–1966

[édit | édit sumber]

Khadafi kungsi nyokot jurusan sajarah di Universitas Libya, Benghazi, saméméh kaluar pikeun ngagabung jeung militér.[34][35] Sanajan anjeunna boga catetan goréng di kapulisian, dina taun 1963, Khadafi mimiti miluan palatihan di Akademi Militér Karajaan, Benghazi, bareng jeung sababaraha urang baturna anu sapamikiran ti mimiti di Misratah. Angkatan bersenjata jadi hiji-hijina kasempatan pikeun urang Libya anu aya di golongan handap mangsa harita pikeun ngarayap naék ka luhur, kitu deui Khadafi sorangan boga anggapan nya militér ieu hiji alat pikeun ngayakeun parobahan pulitik.[36][37][35] Dina pamaréntahan Raja Idris, angkatan bersenjata Libya dilatih ku militér Inggris; nya ieu pisan anu ngabalukarkeun Khadafi ambek, alatan manéhna mah nganggap Inggris téh salaku imperialis, matakna manéhna nolak diajar basa inggris sarta sikepna heuras ka sakumna perwira Inggris, anu ngabalukarkeun manéhna henteu lulus ujian.[36] Anu ngalatih, jeung sakumna panalungtik Inggris ngalaporkeun manéhna ka pihak anuberwajib kalawan tuduhan bantagul jeung heuras laku lampahna, ogé maranéhna nembrakeun kacurigaan yén Khadafi aya sangkutpautna dina kajadian palastrana panglima akademi militer dina taun 1963. Laporan-laporan Ieu teu diwaro kalawan Khadafi gancang-gancang mereskeun pelatihanna.[38]

Dina taun 1964, Khadafi ngawangun puseur Komite Gerakan Perwira Merdeka dibarengan ku sajumlah kader anu satia; Golongan révolusionér ieu nyandak nami tina anu pangheulana di Mesir dipingpin ku Nasser. Dina kapamimpinan Khadafi, golongan révolusionér ieu susulumputan ngayakeun gempungan-gempungan kalawan diatur nurutan sistem sel bawah tanah.[39][40] Khadafi ngadatangan tempat-tempat di Libya pikeun ngumpulkeun béja jeung mimiti ngayakeun babadamian jeung sakumna anu sapamahaman, sagigireun kitu badan intelijen Libya ngantep kana karep Khadafi alatan dianggap henteu matak ngabahayakeun.[41] Khadafi tungtungna lulus dina Agustus 1965,[35] saterusna Khadafi jadi patugas komunikasi di korps perhubungan angkatan darat.[35]

Nincak taun 1966, Khadafi dikirim ka Britania Raya sangkan meunang palatihan leuwih jauh; salila salapan bulan, manéhna milu kursus basa Inggris di Beaconsfield, Buckinghamshire, sarta kursus instruktur perhubungan Army Air Corps di Bovington Camp, Dorset, ogé kursus instruktur perhubungan infanteri di Hythe, Kent.[42][41][35] Khadafi teu kungsi asup ka Akademi Militer Kerajaan Sandhurst sanajan aya béja anu nyebutkeun sabalikna .[41] Direktur kursus perhubungan Bovington ngalaporkeun cenah Khadafi geus hasil ngaliwatan halangan-halangan enggoning diajar basa Inggris. Manéhna ogé merhatikeun yén karesepna Khadafi téh maca jeung méngbal, manéhna ogé boga paniléyan lamun Khadafi téh "hiji perwira anu pikaresepeun, gumbira, soson-soson dina digawé, jeung taliti."[43] Khadafi sorangan henteu mikaresep Inggris, kalayan manéhna ngaku lamun sakumna perwira angkatan darat Britania sok ngahina manéhna, rasis ka manéhna jeung manéhna ngarasakeun hésé pisan nyaluyukeun diri jeung budayana. Malahan manéhna negeskeun jati diri Arabna di London kujalan ulin di Piccadilly bari maké baju tradisional Libya.[42][41][44] Kadieunakeun Khadafi nepikeun yén manéhna indit ka Inggris ku kasadaran yén maranéhna leuwih maju tibatan Libya, tapi nalika mulang deui ka nagarana "leuwih percaya diri sarta leuwih bangga kana niléy-niléy, cita-cita, jeung sipat sosial kami."[42][41][44]

Républik Arab Libya

[édit | édit sumber]

Kudéta: 1969

[édit | édit sumber]
  Artikel utama: Kudeta Libya 1969.
"Rakyat Libya! Pikeun nyaosan kahayang anjeun, minuhan kahayang anjeun anu paling jero, ngawalon paménta aranjeun anu hanaang panggih jeung perobahan sarta kamajuan, turta ka sono aranjeun kana éta kaayaan: kalawan ngadéngékeun pangajak aranjeun pikeun ngabarontak, tentara aranjeun geus maheutkeun pikeun ngaruntuhkeun rezim korup anu kaangseu bauna sarta matak pikasieuneun urang sareréa. Ngan ku sageprakan, angkatan darat urang anu lébér ku wawanén geus ngaruntagkeun urang musyrik jeung ngancurkeun maranéhna. Ngan ku sageprakan ogé aranjeunna geus nyaangan poékna peuting anu geus lila ti saprak dominasi Turki dituluykeun ku kumawasana Italia munggaran, satuluyna ieu rezim kolot sarta morosot moralna jadi tempat subur ayana pameresan, pacéngkadan, jeung pangkhianatan."
—— Khadafi, 1969[45]

Pamaréntahan Raja Idris beuki teu dipikaresep ku rakyatna dina ahir dasawarsa 1960-an. Katugenah rakyat beuki nambah sabada dilakukeunna séntralisasi ka sistem federal alatan manéhna hayang ngamangpaatkeun minyak bumi di ieu nagara.[46][47][48] Korupsi jeunng sistem patronase jadi hiji rereged dina industri minyak bumi di Libya.[49][50] Nasionalisme Arab ogé ngajadi ideologi anu beuki kasohor, antukna nepika aya kajadian demonstrasi sabada éléhna Mesir dina Perang Enam Hari ngalawan Israel dina taun 1967. Pamerintahan Idris dianggap pro-Israel alatan manéhna gawé bareng jeung nagara-nagara Kulon.[51][52] Kaributan anti-Barat aya dimana-mana Tripoli jeung Benghazi, sawatara éta pagawé-pagawé di Libya nutup gaan dépot-dépot minyak salaku lambang solidaritas jeung Mesir.[51][52] dina taun 1969, Central Intelligence Agency (CIA) geus boga sangkaan yén unsur-unsur dina angkatan bersenjata Libya baris ngalancarkeun kudéta. Sanajan aya pangakuan-pangakuan maranéhna geus nyaho ngeunaan Gerakan Perwira Merdéka anu dipingpin ku Khadafi, CIA ngaku yén maranéhna henteu nyaho samasakali jeung ngaku yén maranehna naluntik gerak-gerik golongan révolusionér Sepatu Hitam besutan Abdul Aziz Shalhi.[53][54][55]

Dina tengah taun 1969, Raja Idris indit ka luar negeri pikeun sukan-sukam méakeun usum panas di Turki jeung Yunani. Gerakan Perwira Merdéka boga anggapan nya ieu wanci anu mustari pikeun ngaléngsérkeun sistem monarki, antukna maranéhna ngayakeun "Operasi Yerusalem".[56][57] Tanggal 1 Séptémber, marao hasil ngawasa bandar udara, pos polisi, stasiun radio, jeung kantor pamaréntahan di Tripoli ogé Benghazi. Khadafi ngarebut kadali barak Berka di Benghazi, sagigireun éta Omar Meheishi ngarebut barak di Tripoli, Jalloud ngarebut pertahanan udara di éta kota. Khweldi Hameidi dikirim pikeun néwak putra mahkota Sayyid Hasan ar-Rida al-Mahdi as-Sanussi, sarta ieu pangéran dipaksa ngaleupaskeun pangakuan salaku ahli waris takhta.[46][58][57] Khadafi henteu meunang perlawanan jadina henteu loba maké jalan kasar ka sakumna anu ngadukung monarki.[57]

Sabada Khadafi ngagulingkeun monarki, anjeunna ngumumkeun ngadegna Republik Arab Libya.[59][60] Khadafi nepikeun biantara ka rakyat dina radio sarta ngumumkeun akhir tina rezim "kolot sarta korup", anu "bauna geus matak pikasebeleun sarta matak pikasieuneun pikeun urang sararéa ."[45][46][61][57] Kudéta ieu sama sakali henteu aya anu jadi korban, kukituna ieu kajadian téh mimitina disebut "Revolusi Putih", tapi kadieunakeun ngaranna diganti ngajadi "Revolusi Satu September" luyu jeung tanggal lumangsungna.[62] Khadafi keukeuh yén ieu Kudéta anu dilancarkeuna mangrupikeun hiji révolusi anu ngajadi bubuka tida parobahan anu kacida gedé di Libya.[63][64] Khadafi ngamandangkeun yén révolusi hartina "kabébasan, sosialisme, sarta sauyunan", ogé dina taun-taun salajengna, manéhna ngajalankeun sababaraha kawijakan pikeun nedunan anu tadi disebutkeun.[65][60][66][67]

Mancegkeun kakawasaan : 1969–1973

[édit | édit sumber]

Dua belas anggota komite pusat tina Gerakan Perwira Merdéka nembrakkeun diadegkeunna Déwan Komando Révolusionér (DKR) salaku pamaréntahan républik anu anyar.[68][69][62] Letnan Khadafi salaku pupuhuna, tangtuna sacara de facto Kalungguhan Khadafi salaku pupuhu nagara, dina waktu nu sarua ogé Khadafi naék pangkat salaku kolonéll sarta jadi panglima pangluhurna di angkatan bersenjata.[60][66][62] Jaroud kapeto salaku Perdana Menteri,[70] Déwan Menteri anu di eusi ku urang-urang sipil (dipingpin ku Sulaiman Maghribi) diadegkeun pikeun ngalaksanakeun kawijakan DKR.[71][68] Puseur kota pamaréntahan Libya ogé dipindah ti El-Bayda ka Tripoli.[72]

Bandéra Républik Libya nu dipaké ku pamaréntahan Khadafi ti tahun 1969 nepi ka 1972

Sanajan DKR mangrupakeun lembaga anu didadasaran ku musyawarah-mufakat, Khadafi ngadominasi ieu lembaga.[62] Singsaha waé anggota DKR anu séjén nyoba ngawatesan kalakuanana anu dianggap katalanjuran.[73] Khadafi tetep jadi pameunteu pamaréntahan, sagigireun éta jati diri anggota DKR lianna mimiti katohian dina tanggal 10 Januari 1970.[74][69][62] Maranéhna kabéh lalaki ngarora ti kulawarga basajan atawa pagawé (ilaharna ti padésaan), sarta henteu aya anu gaduh gelar universitas. Ku kituna, maranéhna kacida béda jeung golongan konservatif anu beurat beunghar sarta luhur sakolana anu saméméhna maréntah di Libya.[75][74][30][73]

Luyu jeung ieu kudéta, DKR mimiti nyoba ngawujud keun niatna pikeun maheutkeun pamaréntahan révolusionér jeung ngamodérnisasi Libya.[62] Manéhna meresihan militér jeung agén pamaréntahan singsaha waé anu ngadeudeul monarki sarta anggota klan Senussi. Khadafi mibanda kayakinan lamun ieu golongan elit téh papalingpang jeung kahayang rakyat Libya, kukituna kudu di leungit keun.[76][77] "Pangadilan-pangadilan Rakyat" diadegkeun pikeun ngadilan sakumna politikus jeung jurnalis anu ngadeudeul monarki, hasilna loba, anu asup panjara, sanajan teu aya anu di hukum mati. Raja Idris kuanjeun di hukuman mati in absentia.[72][78][79]

Dina Méi 1970, Seminar Cendekiawan Révolusionér digelar sangkan pamikiran ti sakumna cendekiawan bisa disaluyukeun jeung cita-cita révolusi.[71] Dina taun anu sarua, Paninjauan jeung Amendemén Legislatif menggabungkeun undang-undang hukum sekuler jeung kaagamaan, sarta ngawanohkeun hukum syariah di Libya.[78] DKR sorangan mangrupakeun hiji pamaréntahan ngaliwatan dekret, jeung ku wewenang ieu maranéhna bari tetep mertahankeun larangan partéy pulitik. Dina Méi 1970, maranéhna ngalarang sarikat buruh, sarta dina tahun 1972, maranéhna ogé ngalarang unjuk rasa buruh bari jeung ngaberedel koran-koran.[71][80][76][81] Dina Séptémber 1971, Khadafi mundur alatan ngarasa teu sugema jeung lajuna réformasi, tapi maranéhna balik deui ngemban jabatanna salila sabulan.[70] Dina Fébruari 1973, mundur deui, tapi sabulan ti harita balik deui ka pamaréntahan.[82]

Réformasi ékonomi jeung sosial

[édit | édit sumber]
Khadafi nyaluuhan rapat puncak Arab di Libya taun 1969, teu lila sabada Révolusi Séptémber anu hasil nurutkeun Raja Idris I. Khadafi diuk maké pakéan militér di tengah sarta dikuriling ku Présidén Mesir Gamal Abdel Nasser (kénca) jeung Présidén Suriah Nureddin al-Atassi (katuhu).

Kawijakan ékonomi DKR mimitina kapangaruhan ku kapitalisme negara.[83] maranéhna nyieun kawijakan-kawijakan anu boga mangpaat pikeun ngabantu ka sakumna wirausaha Libya.[84] Sagigireun éta ogé nambahan lahan anu sakira bisa di garap, dina Séptémber 1969, pamaréntah ngamandangkeun "Revolusi Hijau" maksudna pikeun ngaronjatkeun produktivitas tatanén sarta ngurangan impor barang konsumsi.[85] Lahan nganggur kitu deui lahan warga Italia anu geus disita dibagikeun ka rakyat.[86] pamaréntah ogé ngawangun irigasi sapanjang basisir kalér jeung sabudeureun. oasis di di daérah anu nenggang.[87] Tapi, biaya produksi masih kénéh leuwih mahal tibatan harga jual hasil panén, matakna séktor tatanén Libya kacida mikabutuh subsidi ti nagara.[88]

Minyak bumi merupakeun komoditas ékspor pang onjoyna di Libya, kukituna Khadafi satékahpolah ngaronjatkeun beubeunangan dina ieu séktor .[89][90] Oktober 1969, Khadafi ngancam bakal ngurangan jumlah produksi minyakna alatan ngarasa teu adil dina harga anu leuwih nguntungkeun ka parusahaan-parusahaan asing. Bulan Désémber, Jalloud hasil ngaronjatkeun harga minyak Libya.[91][92][90] Taun 1970, nagara-nagara OPEC lianna ngalakukeun cara anu sarua, antukna harga minyak dunya jadi naék .[89][90] DKR ogé ngayakeun babadamian jeung sajumlah parusahaan minyak asing, hasilna nyaéta kasapukan Tripoli tanggal 20 Maret 1971 anu mana pamaréntahan Libya beubeunangan tina hasil pajak leuwih loba, harga leuwih onjoy, sarta tambahan tina unggal barrel minyak anu di ékspor ti unggal parusahaan minyak. Nya tina ieu kasapukan, Libya nambah $1 miliar kauntungan dina taun anu munggaranana .[93][94]

DKR nyoba nambahan kakuatan dina ngadalikeun nagara pikeun séktor minyak ku jalan ngalancarkeun program nasionalisasi, dimimitian ku nyita saham British Petroleum ti British Petroleum-N.B. Hunt Sahir Field Desémber 1971.[95][96][94] Dina Séptémber 1973, pamaréntah Libya ngabéwarakeun yén manéhna baris nganasionalisasi 51% ti kagiatan sakabéh produsén minyak asing di Libya. Pikeun Khadafi, tindakan ieu merupakeun lengkah anu penting pikeun ngawujudkeun sosialisme.[97][96][98][94] Hasilna. Produk doméstik bruto Libya dina taun 1969 kacatet $3,8 miliar, kalawan ngaronjat ngajadi $13,7 miliar dina taun 1974 jeung $24,5 miliar dina tahun 1979.[99] Kahirupan warga Libya ogé ngaronjat pisan dina dasawarsa kahiji pamaréntah Khadafi. Taun 1951, pendapatan per kapita ieu nagara ngan $40, tapi dina tahun 1979 jumlahna ngaronjat pisan jadi $8.170, angka ieu aya di luhureun rata-rata nagara-nagara maju seperti Italia jeung Britania Raya.[99]

Taun 1971, Présidén Anwar Sadat ti Mesir, Khadafi ti Libya, jeung Présidén Hafez al-Assad ti Suriah nandatangan hiji kasapukan pikeun ngawujudkeun Federasi Républik-Républik Arab. Isi kasapukan ieu teu kungsi ngawujud.

DKR ogé ngalancarkan réformasi sosial jeung hukum syariah salaku dadasarna.[66][100][101][62] Konsumsi minuman keras dilarang, klub-klub malam jeung gereja-gereja Kristen ditutup, pakéan tradisional Libya dihangkeutkeun, sarta basa Arab ditetepkeun salaku hiji-hijina basa anu kudu dipaké enggoning komunikasi resmi jeung di rambu-rambu jalan.[102][66][100][101][62] DKR naékkeun duakali gajih pagawé, ngaluarkeun paraturan pikeun ngadalikeun harga-harga, sarta nurunkeun harga séwa 30% nepika 40%.[103] Khadafi ogé hayang ngaleungitkeun watesan sosial pikeun wanoja anu dilarapkeun ku rezim saméméhna, nepikeun ka Libya ngadegkeun Pelatihan Perempuan Revolusioner pikeun ngahangkeutkeun réformasi .[104] Taun 1970, dilaksanakeun hiji undang-undang anu negeskeun kastaraan lalaki jeung awéwé ditambah nungtut kasataraan gaji.[105] Taun 1971, Khadafi ngarojong ngadegna Federasi Perempuan Libya.[106] Taun 1972, dilaksanakeun undang-undang anu ngakriminalisasi awéwé anu kawin tapi umurna tacan nepi ka genep belas taun, sarta undang-undang ieu ogé mastikeun lamun awéwé bisa kawin dimana manéhna geus nembrakeun kasatujuanna.[105] Pamaréntah Khadafi ogé nyayagikeun atikan jeung pagawéan pikeun kaum awéwé, sanajan ieu kawijakan leuwih nguntungkeun sabagian leutik awewe ti kalangan menengah anu dumuk di kota.[105]

Taun 1969 nepi ka 1973, pamaréntah Libya ngagunakeun hasil tina minyak bumi pikeun ngawaragadan program-program kasejahteraan sosial.[107][108] Pangwangunan imah-imah ngajadi hiji program sosial anu diutamakeun kalawan tujuan pikeun nyingareupan tuna wisma jeung nyulap wewengkon kumuh anu aya saméméhna alatan urbanisasi di Libya.[103] Nyadiakeun layanan kasehatan anu terus dironjatkeun. Taun 1978, jumlah rumah sakit di Libya ngaronjat 50% tisaprak taun 1968, sedengkeun jumlah dokter nérékél tina 700 nepika 3000 dina éta dasawarsa .[109] Malaria ditumpes, sawatara éta panyakit trakoma jeung tuberkulosis geus bisa diungkulan .[109] Wajib diajar 6 taun diganti ku 9 taun, sarta pamaréntahan ogé ngawanohkeun program pikeun ngaronjatkeun tingkat melek hurup dina jalma déwasa katut nyayagikeun pendidikan gratis di universitas.[75] Universitas Bayda diadegkeun, sagigireun éta Universitas Tripoli katut Universitas Benghazi dilegaan.[75] Kukituna, pamaréntah méré jalan pikeun warga miskin pikeun meunang atikan anu leuwih luhur .[110] Ku sakabeh tindakan ieu DKR geus hasil ngalegaan sektor publik sarta nyayagikeun lapangan kerja pikeun rebuan jalma.[107][108] Program-program sosial ieu meunang sambutan anu hadé ti sakumnan rakyat Libya.[111][112][108] Salah sahiji faktor anu ngarojong popularitas ieu tayalian daya tarik pribadi Khadafi, harita manéhna masih ngora sarta mibanda status handap salaku saurang Badawi, ditambah ku rétorikana anu ngébréhkeun salaku pajuang anti-Italia Omar Mukhtar.[113][112]

Pikeun nyingkahan ayana kakuasaan anu kabeulah sarta masalah ka daérahan di Libya, DKR ngamandangkeun hiji gagasan persatuan Libya.[114] Maranéhna nyoba ngaruksak réputasi sakumna pamingpin suku kujalan ngagambarkeun maranéhna salaku kaki tangan rezim anu tiheula, Dina Agustus 1971, pangadilan militér di Sabha ngadilan loba pamingpin ieu étnis ku tuduhan anti-revolusi.[114] Wates-wates administratif anu geus aya tibaheula dirombak nepika ngaliwatan wates-wates kasukuan, sawatara éta tokoh-tokoh modérn anu pro-revolusi ngagantikeun pamimpin-pamimpin tradisional, tatapi masarakat di daérah maranéhna mindeng posan nolak maranehna.[115] Sabada sadar yén tokoh-tokoh modérn ieu geus gagal, Khadafi ngadegkeun Persatuan Sosialis Arab dina Juni 1971, anu mangrupikeun hiji partai pelopor pikeun ngamobilisasi massal kalawan Khadafi salaku pupuhuna.[116][117][118][76][119] Ieu partéy ngaku yén DKR salaku anu mibanda "wewenang pang luhurna", sarta dijieun pikeun nguatkeun antusiasme kana ayana révolusi di Libya.[117][76][120] Ngan , ieu partéy sipatna birokratis pisan sarta henteu hasil meunang pangrojong anu luyu saperti dipiharep ku Khadafi.[121]

Hubungan luar negeri

[édit | édit sumber]
Khadafi (kénca) jeung Présidén Mesir Nasser taun 1969. Nasser sacara pribadi ngagambarkeun Khadafi salaku "budak anu hideng, tapi kalintang naif."[122]

Pangaruh ideologi nasionalisme Arab ka DKR di Libya bisa katempo kalawan jéntré.[123][69][33] DKR langsung meunang pangakuan ti sakumna pamaréntahan nasionalis Arab di Mesir, Suriah, Irak, Jeung Sudan ,[59][124][57] malahan Mesir ngirimkeun tanaga ahli pikeun mantuan DKR anu masih kénéh can pangalaman.[125][57] Khadafi nyodorkeun pamikiran-pamikiran Pan-Arab sarta nembrakeun perluna ngadegkeun hiji nagara Arab anu ngampar ti mimiti Afrika Kalér jeung Timur Tengah.[126][127][128][129] Dina Désémber 1969, Libya geus nandatangan Piagam Tripoli jeung Mesir sarta Sudan anu ngadegkeun Front Revolusioner Arab, tayalian hiji persatuan anu maksudna hiji lengkah munggaran pikeun ngahijikeun politik katilu nagara éta.[130][127][128][129] Pada tahun 1970, Suriah nembrakeun niatna pikeun ngagabung.[126]

Nasser ngadadak maot dina Novémber 1970, harita Khadafi milu nguruskeun dina upacara na. [131] Nasser diganti ku Anwar Sadat saterusna ngusulkeun yén tibatan ngadegkeun nagara kesatuan, nagara-nagara Arab hadéna ngadegkeun hiji federasi politik, sarta sistem ieu mimiti dilaksanakeun dina April 1971. Ku alatan ieu, Mesir, Suriah, jeung Sudan narima duit hasil minyak ti Libya.[132][133][128][134] Pébruari 1972, Khadafi jeung Sadat nandatangan piagam gabungan teu resmi, tetapi piagam ieu teu kungsi dilaksanakeun alatan hubungan ieu dua nagara rusak dina tahun satuluyna. Sadat menjadi jadi leuwih hatiwy ku ayana tindakan Libya anu beuki radikal, tungtungna waktu ngalaksanakeun sistem federasi dina Séptémber 1973 réngsé kalayan teu aya tindakan nanaon anu di laksanakan ku ieu dua nagara.[135][136]

Sabada kudéta tahun 1969, sakumna wakil ti Dewan Kendali Sekutu|Opat Nagara Gedé (Perancis, Britania Raya, Amerika Serikat, jeung Uni Soviet) digeroan pikeun ngariung jeung utusan DKR.[137] Britania Raya ogé Amerika Serikat langsung méré pangakuan ka DKR harepanna sangkan pangkalan militer maranéhna di Libya bisa diamankeun, jeung ogé maranéhna teu hayang nambahan kaayaan anu leuwih goréng. Maksudna mah sangkan haté Khadafi ka beuli, taun 1970, Amérika Serikat méré béja perkara rencana ayana kudéta balesan .[138][57][139] Usaha pikeun ngoméan hubungan jeung DKR gagal. Khadafi boga niat nandeskeun kadaulatan nasional Libya sarta ngusir naon waé anu dianggap ngahihileudan, ngajajah jeung imperialis asing. Pemerintahanna keukeuh sangkan Amérika Serikat katut Britania Raya nutup pangkalan militer maranéhna ti Libya, jeung Khadafi sorangan ngamandangkeun yén "angkatan bersenjata anu bajoang pikeun marjuangkeun révolusi rakyat [moal daék] cicing di saung-saung nalika pangkalan impérialisme ngadeg di Libya." Militer Britania tungtungna ninggalkeun Libya bulan Maret, disusul Amérika Serikat dina bulan Juni 1970.[140][141][54][142]

Khadafi tuluy nyoba ngurangan pangaruh Italia, dina Oktober 1970, sakabeh asét anu dipibanda ku Italia disita kitu deui 12.000 Imah-imah urang Italia diusir ti Libya bareng jeung urang Yahudi Libya anu jumlahma leuwih saeutik. Tanggal nalika manéhna dititah arindit ti Libya, nyaéta 7 Oktober, dijadikeun salaku poé peré nasional anu disebut "Poé pangwalesan".[102][66][143][144] Italia boga anggapan hal ieu papalingpang jeung kasaluyuan Italia-Libya 1956, tapi PBB henteu kungsi ngaluarkeun hukuman .[102] Saterusna, Khadafi nyoba ngurangan pangaruh NATO di Laut Tengah, nepika Libya dina taun 1971 menta ka Malta sangkan maranéhna henteu méré ijin deui ka NATO Ngagunakeun wilayah Malta salaku pangkalan militer militér. Salaku kompromi, pamaréntah Malta ngijinan NATO maké wilayah maranéhna, kalawan hiji sarat NATO teu meunang ngagunakeunna pikeun nyerang wilayah Arab.[145][146] Kadieunakeun , pamaréntah Khadafi ngabebenah hubungan politik jeung ékonomi anu paheut jeung pamaréntahan Dom Mintoff di Malta, sarta lu ayana desekan ti Libya, Malta mutuskeun pikeun megatkeun ayana pangkalan udara Britania Raya di éta pulo dina taun 1980.[147] Sawatara éta, DKR tuluy usaha pikeun nguatkeun militér kalayan meuli sanjata ti Prancis jeung Uni Soviet.[148][149] Hubungan dagang jeung Soviet beuki nambah goréng hubungan jeung Amérika Serikat manhsa harita keur lumangsung Perang Tiis.[149]

Warta berita Britania taun 1972 anu eusina ngahujat Khadafi, tapi di jerona aya wawancara jeung Khadafi ngeunaan dukunganna ka militan-militan asing

Khadafi kacida kritis ka Amérika Serikat alatan Amérika ngadukung Israel. Khadafi sorangan mihak ka Palestina. Numutkeun pamanggihna, ngadegna Nagara Israel dina taun 1948 mangrupakeun tindakan penjajahan ku nagara Barat.[150][151][152][153] Khadafi mibanda kayakinan yén serangan-serangan anu dilancarkeun ku bangsa Palestina ka Israél jeung Barat bisa dibenerkeun salaku tindakan jalma-jalma anu ditindes pikeun ngabebaskeun dirina tina ranggeuman jajahan.[154] malahan Khadafi umajak ka sakumna nagara Arab pikrun ngalaksanakeun perang "perang tiada henti" ka Israél, taun 1970, manéhna mimiti ngagolontorkeun Dana Jihad pikeun ngarojong kagiatan militan-militan anti-Israél .[155][156][157] Juni 1972, Khadafi ngadegkeun Pusat Sukarelawan Nasseriyah Pertama pikeun ngalatih gerilyawan-gerilyawan anti-Israél.[158][159]

Saperti Nasser, Khadafi leuwih ngadukung pamingpin Palestina Yasser Arafat jeung golonganna, Fatah, tibatan golongan -golongan Palestina lianna anu leuwih militan sarta mibanda pamikiran Marxis.[160][161] Ngan, lila kalilaan, hubungan antara Khadafi jeung Arafat ngagoréngan. Khadafi boga anggapan Yaser moderat teuing malahan manéhna umajak sangkan Paléstina lebih loba ngagunakeun tindakan keras .[162][163][158][164] Salaku gantina, Khadafi ngarojong milisi-milisi saperti Barisan Rakyat pikeun Ngabebaskeun Palestina, Barisan Rakyat pikeun Ngabebaskeun Palestina - Komando Umum, Barisan Demokratik pikeun Ngabenaskeun Palestina, As-Sa'iqa, Barisan Perjuangan Rakyat Palestina, jeung Organisasi Abu Nidal.[162][165] Manéhna ngabiayaan Organisasi Séptémber Hitam anu tanggung jawab kana kajadian pembantaian terhadap atlet-atlet Israel Nalikab Olimpiade München 1972, malahan jenazah sakumna militan anu palastra dina eta kajadian dibawa ka Libya pikeun dikurebkeun salaku pahlawan.[154][166][167][164]

Khadafi ogé ngabiayaan golongan-golongan militan lianna di sababaraha nagara, saperti Black Panther Party, Nation of Islam, Tupamaros, Gerakan 19 April, Barisan Pembebasan Nasional Sandinista, Kongres Nasional Afrika jeung gerakan-gerakan pangbébasan anti-apartheid lianna di Afrika kidul, Tentara Republik Irlandia Sementara, Euskadi Ta Askatasuna, Action directe, Brigade Merah, Faksi Pasukan Merah, Angkatan Darat Rahasia Arménia, Tentara Merah Jepang, Gerakan Acéh Merdéka, jeung Barisan Pangbébasan Nasional Moro. Khadafi méré biaya henteu mandang bulu, sarta gampang waé mindahkeun dukungan dina hiji konflik, seperti anu lumangsung dina perang dunya Perang Kamerdékaan Eritrea.[168][169][159] dina dasawarsa 1970-an, ieu golongan narima bantuan dana ti Libya, sarta Libya ogé dipandang salaku pamingpin perjuangan Dunia Ketiga ngalawan kolonialisme jeung neokolonialisme.[170][169][159] Sanajan. Loba diantara golongan anu dibiayaan ku Khadafi di béré cap salaku "téroris", Khadafi teu narima hal ieu, malahan boga anggapan maranéhna salaku pajuan révolusi anu baris ngabébaskeun diri manéhna tina tali penjajahan.[171]

"Révolusi Rakyat": 1973–1977

[édit | édit sumber]
Khadafi bareng jeung pamingpin rezim komunis Rumania, Nicolae Ceausescu, di kota Bukares taun 1974

Dina tanggal 16 April 1973, Khadafi nepikeun dimimitian "Revolusi Rakyat" dina biantarana di Zuwarah.[172][82][173][174][112][175] Khadafi ngalaksanakeun kalayan ngaluarkeun 5 rencana.

  1. Ka hiji ngabubarkeun anu sakabéh hukum-hukum anu geus aya baris diganti ki undang-undang révolusionér.
  2. Ka dua nyebutkeun yén sakabéh misuh
  3. Ka tilu mitembeyan ngarévolusi administratif anu dimaksudkeun pikeun ngaleungitkeun sakabeh unsur birokrasi jeung borjuis.
  4. Ka Opat Nembrakeun yén rakyat kudu ngadegkeun Komite-Komite Rakyat sarta maranéhanana kudu dibekelan ku sanjata pikeun ngabéla révolusi.
  5. Ka lima ngamandangkeun dimimitianna révolusi budaya pikeun meresihan Libya tina pangaruh-pangaruh asing.[176][177][178][112][175] Khadafi mimiti nepikeun kuliah ngeunaan undakan révolusi ieu di Libya, Mesir, jeung Prancis.[179] Dina prosésna, révolusi ieu sarua jeung Révolusi Kabudayaan anu dilaksanakeun di Tiongkok.[176]

Salaku bagian tina révolusi ieu, Khadafi umajak ka rakyatna pikeun ngadegkeun Komite-Komite Umum Rakyat pikeun ngaronjatkeun kasadaran pulitik. Sanajan manéhna henteu lobana méré pitunjuk ngeunaan cara ngadegkeun ieu déwan-déwan, Khadafi yakin lamun ieu komite baris ngawujudkeun sistem partisipasi pulitik langsung ani leuwih démokratis tibatan sistem wawakil anu didadasaran kana partéy. Khadafi miharep sangkan déwan-déwan ieu baris ngumpulkeun pangdeudeul rakyat ka DKR, sarta ngurangan kakawasaan pamingpin-pamingpin tradisional jeung birokrasi, sarta nyieun hukum anyar anu dipilih ku rakyat.[180][175] Loba komite kawas kieu anu diadegkeun di sakola-sakola jeung paguron-paguron luhur, kitu deui badan-badan éta mibanda tanggung jawab mariksa sakabéh patugas, kursus, jeung buku tulis sangkan sajalan jeung ideologi révolusionér Khadafi.[176]

Ayana Komite Rakyat geus hasil ngarojong milu aubna jalma réa dina prakna nyokot hiji kaputusan dina watesan anu geus ditangtukeun ku DKR,[181] tapi ieu kaayaan malah nambah parah kana pacéngkadan antara étnis .[182] Badan ieu ogé mibanda kagunaan salaku sistem pangroris anu mantuan sakumna patugas néangan jalma-jalma anu teu sajalan jeung DKR, matakna ayana anu ditaréwakan di jalma-jalma anu organisasina teu sajalan. Kayaning Ba'ath, Marxis, jeung Islamis.[183][177][184][181] Struktur organisasi komite-komite ieu ngawangun piramida, anu dadasarna tayalian kelompok-kelompok kerja satempat anu ngirimkeun anggota wawakilna kapilih nepi ka tingkatan distrik, tuluy nepika tingkatan nasional, ani engkéna aya dijero Muktamar Umum Rakyat sarta Komite Umum Rakyat.[185][186] Di pangluhurna badan ieu, aya Khadafi jeung DKR anu angger tanggung jawab dina prakna nyokot kaputusan-kaputusan anu penting.[187][188] Sacara umum, sistem komite ieu geus hasil mantuan prakna séntralisasi jeung integrasi nasional, ogé nambsh kuat kadali Khadafi ka aparat pamarintahan.[183]

Téori Internasional Katilu jeung Buku Hejo"

[édit | édit sumber]
  Artikel utama: Teori Internasional Ketiga jeung Buku Hijau.

Juni 1973, Khadafi nyiptakeun hiji ideologi politik anu jadi dadasar Révolusi Rakyat, tayalian Teori Internasional Ketiga. Dumasar ieu ideologi, Amérika Serikat jeung Uni Soviet duanana sarua mangrupikeun kakuatan imperialis, matakna ideologi ieu nolak kapitalisme Barat kitu deui ateisme dina komunisme blok Timur.[189][190][191] Didieu, ideologi ieu sarua jeung Teori Tiga Dunia anu dijieun ku pamingpin Tiongkok Mao Zedong.[192] Dumasar pamikiran Khadafi, nasionalisme dianggap salaku kakuatan anu progresif, ogé manéhna ngusulkeun ngadegna hiji nagara pan-Arab anu bakal mingpin nagara-nagara Islam katut nagara-nagara Dunia Katilu ngalawan imperialisme.[193] Khadafi nganggap Islam salaku unsur penting dina ieu ideologi, jeung manéhna ngajak pikeun pembaharuan Islam anu balik deui kana Alquran kawas mimitina sarta nolak tafsir jeung Hadis. Balukarna, ieu ngadatangkeun kaambek sakumna ulama di Libya.[194][195][64] Taun 1973 jeung 1974, pamerintahna bener-bener ngajalankeun hukum syariah, contona ngalaksanakeun hukuman rangkét/pencambukan salaku hukuman pikeun maranéhna anu kabuktian ngalakukeun zina atawa sapatemon jeung sasama jinis.[196][197]

Khadafi di Yugoslavia taun 1970

Khadafi ngarangkum Téori Internasional Katiluna dina tilu jilid pondok anu dikaluarkeun taun 1975 nepika 1979, dipiwanoh ku sebutan Buku Hijau. Volume ka hiji ngaguar ngeunaan démokrasi, ngajéntrékeun goréngna sistem parwakilan, sarta ngadukung sistem partisipasi pulitik langsung. Anu kadua eusina ngeunaan kayakinan Khadafi ngeunaan sosialisme, Saterusna anu katilu anu aya patula patalina jeung masalah kulawarga katut étnis. Buku ani kahiji jeung kadua ngadukung réformasi anu radikal, ari anu katilu mah paniléyan konservatisme sosial. Sanajan lalaki jeu g awéwé disebutkeun sarua, tapo maranéhna mibanda ciri biologis anu béda tangtuna béda ogé dina prakna hirup kumbuh di masarakat.[198][199][200][201] Dina taun-taun sabadana, ku anu ngadarukung Khadafi kutipan-kutipan tina Buku Héjo dijadikeun salaku slogan, contona saperri "Perwakilan adalah Penipuan".[202] Sawatara éta, dina Séptémber 1975, Khadafi ngayakeun tindakan-tindakan séjén pikeun ngahangkeutkeun mobilisasi rakyat jeung netepkeun misi-misi anu hayang dihontal pikeun ngoméan hubungan déwan-déwan jeung Persatuan Sosialis Arab.[203]

Taun 1975, Khadafi nembrakkeun yen perdagangan luar negeri bakal dimonopoli ku nagara.[204] Réformasi anu beuki radikal sarta ngagolontorna duit hasil minyak ka luar negeri ngahudangkeun rasa kateupanujuan di Libya,[205][107] hususna di lingkungan anu daragang .[206] Taun 1974, kajadian di bangunan angkatan darat di Benghazi ieu bangunan aya nu ngabom, ieu kakara kajadia tisaprak pamaréntahan Khadafi ngalaman aya nu nyerang.[207] Taun 1975 Omar Meheishi, Bashir Saghir al-Hawaadi jeung anggota Déwan Komando Révolusionér lianna ngayakeun parlawanan sarta ngarencana ngakudéta Khadafi, hanjakal ieu rencana kaburu kanyahoan antukna maranéhna kabur ka luar negri.[206][208][205][107][203] Balukarna, ngan nyésa lima anggota Déwan Komando Révolusionér ieu ngajadikeun Khadafi leuwih kuat.[209] Antukna Dewan Komando Révolusionér dibubarkeun dina Maret 1977.[203]

Séptémber 1975, Khadafi meresihan angkatan darat tina anu teu sapamadegan kujalan néwak kurang leuwih 200 perwira senior, kalayan dina bulan Oktober, Khadafi ngadegkeun Kantor pikeun Keamanan Revolusi anu sipatna rusiah.[210] April 1976, Khadafi ngajak ka sakumna anu ngarojong di universitas-universitas pikeun ngadegkeun "déwan mahasiswa révolusionér" sangkan maranéhna nyingkahkeun "unsur-unsur reaksioner".[211] Dina taun anu sarua, démonstrasi mahasiswa anu teu sapamadegan jeunh Khadafi lumangsung di universitas-universitas di Tripoli jeung Benghazi, antukna maranéhna béntrok jeung mahasiswa anu ngadukung Khadafi jeung pulisi. Déwan Komando Révolusionér ngayakeun tindakan kujalan néwakan sakumna ani démonstrasi sarta ngawajibkeun ka para nonoman pikeun ngalaksanakeun pelayanan nasional.[211][212][213][107] Januari 1977, dua mahasiswa anu ngabangkang sarta sababaraha perwira angkatan darat digantung dihareupeun umum. Amnesty International ngutuk kana ieu kajadian alatan ieu hukuman dilaksanakeun alatan murni ku ayana béda pamadegan pulitik di Libya nalika zaman Khadafi.[214] Kitu deui ti ulama konservatif jeung Ikhwanul Muslimin, anu nuduh Khadafi nyoba ngadeukeutkeunLibya kana Marxisme jeung oge boga anggapan mupusna hak milik pribadi salaku tindakan anu papalingpang jeung sunnah. Khadafi tulun nindes maranrhna alatan dianggap anti-révolusi,[215][216][217] sawatara éta sakabéh perguruan tinggi jeung Univérsitas Islam swasta ditutup.[211]

Hubungan luar negeri

[édit | édit sumber]

Sabada Anwar Sadat naék jadi anu kumawasa di Mesir, hubungan Libya jeung Mesir jadi teu hadé.[218][219][135] Mesir jeung Libya malahan aya dina kaayaan "perang tiis".[220] Sadat ngarasa kaganggu ku sipatna Khadafi anu teu bisa ka sawangan ogé ayana desekan ti Khadafi sangkan Mesir ngalancarkeun révolusi kabudayaan kawas di Libya.[218][219][15] Fébruari 1973, pasukan Israél nembak kapal Libyan Arab Airlines Penerbangan 114 anu geus melenceng tina ruang udara Mesir ka wilayah Israél salila aya kajadian badai pasir. Khadafi mengamuk alatan Mesir henteu usaha anu cukup keras pikeun nyingkahan éta kajadian, jeung salaku pangwalesana Khadafi boga rencana pikeun ngancurkeun Citakan:RMS, hiji Britania anu diséwa ku urang Yahudi Amerika pikeun nandatangan Haifa dina raraga tepung taun Israél anu ka-25. Khadafi maréntahkeun sangkan kapal selam Mesir nyerang kapal éta, tapi Sadat ngabatalkeun paréntah ieu alatan teu hayang nambahan goréng kaayaan.[221][133][222][223][224]

Khadafi tahun 1976.

Khadafi kacida ambekna alatan Mesir jeung Suriah boga maksud Perang Yom Kippur ngalawan Israél henteu ngajak heula badMi ka manéhna, sarta ka ambekna beuki nambah sabada ngadéngé Mesir satuju ngalaksanakeun babadamian daméy tibatan nuluykeun perang.[225][133][226][227] Khadafi ogé sacara terang-terangan mumusuhan jeung Sadat kalawan nembrakeun kahayangna sangkan Sadat diturunkeun.[226] Sabada Presiden Sudan Gaafar Nimeiry mugugkeun rék ngabela ka Sadat, Khadafi ogé menyerang manéhna tur ngajak Angkatan Darat Pembebasan Rakyat Sudan pikeun nurunkeun Nimeiry.[228][229][230][231][232] Hubungan Libya jeung Suriah ogé jadi goréng alatan kajadian dina ayana perang Perang Saudara Lebanon. Mimitina, Libya jeung Suriah bareng ngirimkeun tentara pikeun nambah jumlah pasukan sayaga perdamaian Liga Arab. Sabadana pasukan Suriah nyerang Gerakan Nasional Lebanon, Khadafi secara terang-terangan nuduh "pengkhianatan nasional" ka Présidén Suriah Hafez al-Assad. Khadafi téh hiji-hijina pamingpin Arab anu ngiritik kana tindakan-tindakan Suriah.[233] Saterusna, Khadafi museurkeun perhatianna ka Afrika, dina akhir taun 1972 jeung awal taun 1973, Libya nyerang Chad pikeun ngarebut Jalur Aouzou anu loba mibanda uranium.[234][235]

Khadafi boga niat nyebarkeun agama Islam, kukituna dina tahun 1973, manéhna ngadegkeun Masyarakat Panggilan Islam anu satuluyna ngadeukeutan 132 puseur agama Islam di sababaraha wilayah Afrika dina waktu sadasawarsa.[236][237][238][129] Dina tahun 1973, hasil ngajak Presiden Gabon Omar Bongo asup Islam, sarta tilu tiga ti harita oge hasil gajak Jean-Bédel Bokassa, Presiden Republik Afrika Tengah asup Islam .[239] Antara tahun 1973 nepika 1979, Libya méré bantuan anu gedena $500 juta ka Zaire jeung Uganda, sarta ngayakrun gawé bareng perusahaan patungan di nagara-nagara ieu pikeun ngokolakeun pangwangunan jeung widang dagang .[240] Khadafi ogé hayang ngurangan pangaruh Israél di Afrika, kalawan nhirimkeun biaya anu matak hasil ngayakinkeun dalapan nagara pikeun megatkeun hubungan hubungan diplomatik jeung Israél din tahun 1973.[241][218][242][243][244] Libya ogé ngajaga hubungan anu hadé jeunh Perdana Menteri Pakistan Zulfikar Ali Bhutto, sarta kadua nagara ieu ngayakeun gawé bareng dina panalungtikan nuklir jeung bantuan militér. Ngan édas hubungan ieu henteu dituluykeun alatan Bhutto dilengserkeun ku Muhammad Zia-ul-Haq pada tahun 1977.[245]

Khadafi hayang ngaraketkeun hubungan jeung nagara-nagara di Arab Maghrib. Dina Januari 1974, Libya jeung Tunisia ngabéwarakeun rencana ngahijikeun éta kadua nagara ngajadi Republik Islam Arab. Ngan, hal ini kacida pisan ditolakna ku rahayat Tunisia mah, antukna Presiden Tunisia Habib Bourguiba ngabolaykeun éta kapitusan.[246][247][248][249] Salaku pangbalesan, Khadafi ngadukung militan-militan anti-pamaréntah di Tunisia nepika taun 1980-an.[250][249] manéhna tululuy museur keun perhatian ka Aljazair, sarta taun 1975, Libya nandatangan kasapukan gawé bareng dina widang pertahanan Hassi Messaoud pikeun ngabendung "ekspansionisme Maroko", dina waktu anu sarua, Khadafi ogé nandatangan hiji kasapukan Front Polisario pikeun ngalawan Maroko di Sahara Kulon.[251][252][249] Khadafi ogé hayang nambahan ngadivérsifikasi ékonomi Libya, kukituna pamarentahna mimiti meulian saham-saham parusahaan-parusahaan gedé Éropa kayaning Fiat, kitu deui meuli properti di Malta jeung Italia anu engkéna bakal jadi sumber beubeunangan anu kacida penting nalika anjloknya harga minyak dina dasawarsa 1980-an.[253][254]

Jamahiriyah Arab Libya

[édit | édit sumber]

Ngadeg : 1977

[édit | édit sumber]

Dina kaping 2 Maret 1977, Muktamar Umum Rakyat netepkeun "Deklarasi Pendirian Wewenang Rakyat" tina desekan ti Khadafi. Maranéhna ngabubarkeun Républik Arab Libya jeung ngaganti ku Jamahiriyah Arab Libya (Basa Arab: الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية‎, al-Jamāhīrīyah al-‘Arabīyah al-Lībīyah ash-Sha‘bīyah al-Ishtirākīyah), anu mangrupikeun prakna tina "negara rakyat" anu dijieun ku Khadafi.Citakan:Sfnm Panji anyar anu kelirna hejo dijadikeun bandéra nagara anu anyar.[255] Sacara resmi, Jamahiriyah mangrupakeun hiji nagara démokrasi langsung jeung rakyat marentah ngaliwatan 187 Muktamar Asasi Rakyat anu ngalibatkeun sakabéh jalma déwasa di Libya dina prakna nyokot hiji kaputusan nasional. Muktamar ieu laju ngirim wakilna ka Muktamar Umum Rakyat ani diayakeun unggal taun jeunh disiarkeun langsung di televisi. Dina dasarna, Muktamar Rakyat mibanda wewenang pang luhurna di Libya, sarta sagala kawijakan penting anu diusulkeun ku pajabat pamaréntah atawa ku Khadafi sorangan kudu disaluyuan ku Muktamar.Citakan:Sfnm Khadafi jadi Sekretaris Jénderal Muktamar Umum Rakyat, sanajan manéhna tuluy mundur tina jabatan ieu dina awal taun 1979 sarta ngangkat dirina salaku "Pamingpin Révolusi".[256]

Bandéra Libya (1977 – 2011)

Sok sanajan sacara resmi kadali politik aya dina leungeun Muktamar Rakyat, kanyataanna kakawasaan masih dicepeng ku pamingpin pulitik anu geus aya saméméhna di Libya.[255] Padungdengan masih jadi hal anu langka, kiti deui kaputusan-kaputusan gedé anu aya patalina jeung ékonomi ogé pertahanan disingkahan atawa diobrolkeun saliwat; ayana Muktamar Umum Rakyat leuwih kawas "stempel" pikrun kabijakan-kabijakan Khadafi.Citakan:Sfnm Arang langka Muktamar Umum Rakyat nolak kana kawijakan Khadafi, sanajan kitu ogé sakapeung aya anu hasil maranéhna nolak usulanna; conto, nalika Khadafi boga pamadegan sangkan sakolah dasar dibubarkeun, alatan manéhna ngarasa lamun atikan di imah leuwih hadé pikeun barudak, Muktamar Umum Rakyat henteu sapagodos jeung ieu gagasan.Citakan:Sfnm Sakapeung Khadafi netapkeun undang-undang henteu ngaliwatan parsatujuan Muktamar, contona nalika manéhna hayang ngijinan pikeun kaum awéwé asup ka militer.[257] Aya ogé manehna maréntahkeun ngayakeun pemilu sabadana nyaho yén Muktamar baris netapkeun undang-undang anu teu sapamahaman jeung manéhna.[258] Khadafi nyebutkeun cenah Muktamar minuhan sakabéh kabutuhan pulitik Libya, matakna organisasi pulitik lain dianggap henteu diperlukeun; sakabéh golongan anu henteu meunang ijin (kaasup partéy pulitik, asosiasi profésional , sarikat buruh, jeung golongan awéwé dilarang).Citakan:Sfnm Sanajan kitu, Ronald Bruce St. John anu tayalian saorang pakar ngeunaan Libya niténan yén sistem Jamahiriyah masih tetep "ngalaksanakeun sistem perwakilan jeung partisipasi kalawan tingkatan anu saméméhna tacan kungsi aya di Libya."[259]

Sabada ngabubarkeun lembaga-lembaga hukum anu saméméhna geus aya, Khadafi hayang sangkan Jamahiriyah nuturkeun Alquran salaku landasan hukum; manéhna nembrakeun yén hukum "jieunan manusia" henteu alami sarta mibanda sipay diktator kukituna manéhna ngan ngijinkeun make hukum Allah.Citakan:Sfnm Manéhna ngarobah pamadeganna dina waktu sataun kalawan ngumumkeun yén hukum syariah henteu luyu pikeun Jamahiriyah alatan hukum ieu ngajamin ayana hak milik pribadi, matakna papalingpang jeung sosialisme anu dipedarna dina Buku Hijau.[260] Balukar tina ieu omongan anu katempo saolah-olah nyajajarkeun kadudukan Buku Hijau jeung Alquran, sakumna ulama konservatif menuduh Khadafi syirik, antukna beuki nambahan kuat perlawanan ka rezim manéhna .[261] Dina Juli 1977, kajadian perang perbatasan jeung Mesir, jeung Mesir hasil ngéléhkeun Libya sanajan maranéhna éléh dina téknologi. Konflik ieu lumangsung saminggu saméméh panungtunganna kadua pihak sadia nandatangan kasapukan daméy anu saksian ku sababaraha nagara Arab.Citakan:Sfnm Mesir jeung Sudan geus sapamadegan pulitikna jeung Amerika Serikat, matakna Libya kasurung pamadegan ékonomina ka Uni Soviet sanajan henteu nepi pamadengan pulitikna.[262] Bukti pangakuan ku ngaronjatna hubungan dagang antara Libya jeung Uni Soviet, Khadafi di uleman ka Moskow dina Desémber 1976; diditu, Khadafi ngobrol jeung Leonid Brezhnev.Citakan:Sfnm Agustus 1977, Khadafi ngajugjug ka Yugoslavia, didieu manéhna panggih jeung Josip Broz Tito anu mibanda hubungan leuwih dalit jeung manéhna.[245]

Komite-Komite Révolusionér sarta upaya majukeun sosialisme: 1978–1980

[édit | édit sumber]
"Umpamana sosialisme didefinisikeun salaku redistribusi kakayaan jeung sumber daya, révolusi sosialis jelas geus lumangsung di Libya sabada taun 1969 jeung hususna dina tengah-tengah dasawarsa ka dua 1970-an. Ngatur ékonomi jadi leuwih sosialis naha dina pamikiran anapon akibatna jeung diredistribusikeunna kakayaan dina wujud imah, modal, jeung lahan. Usaha-usaha swasta ampir sakabéhna dileungitkeun sarta diganti ku ékonomi anu dikadalikeun ti puseur."
—— Pakar politik Ronald St Bruce.[263]

Désémber 1978, Khadafi mundur tina jabatanna salaku Sekretaris Jénderal Muktamar Umum Rakyat, jeung manéhna ngabéwarakeun yén manéhna hayang museurkeun perhatianna dina kagiatan révolusionér tibatan pamaréntahan; ieu mangrupakeun salahsahiji cara anyarna anu misahkeun aparat révolusi ti pamaréntahan. Sanajan manéhna henteuna ngalungguhan jabatan resmi di pamaréntahan, manéhna nyokot gelar "Pamingpin Révolusi " tur anger ngajadi panglima pangluhurna di angkatan bersenjata.Citakan:Sfnm Ahli sajarah Dirk Vandewalle nyebutkeun cenah sanajan Jamahariya ditembongkeun salaku sistem demokrasi langsung, Libya tetep mibanda "sistem pulitik yanganu éksklusif dina prakna nyokot hiji kaputusan" anu "kawates ku sababaraha urang kokolot sarta dipercaya" ku Khadafi.[264]

Libya ogé mimiti usaha pikeun ngawujudkeun sosialisme. Dina Maret 1978, peumeréntah ngaluarkeun pituduh pikeun ngalaksanakeun redistribusi perumahan, sarta maranéhanana usaha mastikeun sangkan sakabéh jalma déwasa di Libya mibanda hak milik kana imahna sarta henteu aya anu dijajah alatan pikeun mayar séwa. Kalolobaan kulawarga dilarang mibanda imah leuwih ti hiji, sawatara éta hak-hak milik anu saméméhna diséwakeun disita ku nagara kalawan dijual kanu nyéwana ku harga anu murah alatan ayana subsidi gedé ti pamaréntah.Citakan:Sfnm Dina bulan Séptémber, Khadafi ngagero ka Komite-Komite Rakyat pikeun ngaleungitkeun "birokrasi di sektor publik" sarta "kediktatoran sektor swasta"; Komite-Komite Rakyat tuluy nyokot kadali kana ratusan pusahaan jeung ngarobahna jadi koperasi pekerja anu dikokolakeun ku wawakil anggota anu ka pilih .Citakan:Sfnm

Dina tanggal 2 Maret 1979, Muktamar Umum Rakyat ngumumkeun ayana pamisahan pamaréntahan tina révolusi, kalawan sabadana révolusi baris "diwakilan" ku Komite-Komite Révolusionér anu anyar, anu gawé bareng jeung Komite-Komite Rakyat di sakolah-sakolah, universitas-universitas, sarikat-sarikat pekerja, lembaga kapolisian, jeung militér.Citakan:Sfnm Komite-Komite Révolusionér didominasi ku sakumna anu fanatik kana révolusi, anu kalolobaannana nonoman; komite ieu dipupuhuan ku Mohammad Maghgoub jeung hiji Kantor Koordinasi Pusat anu puseurna di Tripoli, kalayan maranéhna ngayakeun gempungan jeung Khadafi unggal taun.Citakan:Sfnm Anggota Komite-Komite Révolusionér dicokot tina Muktamar Asasi Rakyat.[259] Numutkeun Bearman, sistem komite revolusioner ngajadi "mékanisme penting (lamun henteu utama) anu dipaké [Khadafi] pikeun ngadalikeun pulitik Libya."[265] Komite-Komite Révolusionér ogé nyepeng kadali pers dina Oktober 1980, kalawan maranéhna nyitak majalah mingguan anu judulna Pawai Hijau (al-Zahf al-Akhdar).Citakan:Sfnm Maranéhna ditugaskeun pikeun nanggung jawab kana sumangetna révolusi. Malahan maranéhna ogé ngalaksanakeun pangawasan sacara ideologis jeung mibanda peranan pikeun ngajaga kaamanan sarta néwak jeung ngahukum maranéhna luyu jeung "hukum révolusi" (qanun al-thawra).Citakan:Sfnm Teu aya undang-undang anapon jaminan hukum dijero sistem ieu, anu matak sistem pangadil révolusionér sakapeung dilakukeun sambarangan sarta kasalahan ngabalukarkeun dina ngalarapkeun antukna nindes kabebasan sipil anu disebut "Teror Hijau."Citakan:Sfnm

Dina taun 1979, komite-komite ieu mimiti ngabagikeun lahan di dataran Jefara, jeung program ieu lumangsung nepika taun 1981.Citakan:Sfnm Dina Mei 1980, maranéhna mimiti ngalaksanakeun kewijakan ngaredistribusikeun jeung ngawalatrakeun kakayaan; umpamana salasaurang boga duit lobana leuwih ti 1000 dinar di rekening bankna, tah saleuwihna baris disita ku nagara.Citakan:Sfnm Taun kadieuna, Muktamar Umum Rakyat ngumumkeun yén pamaréntah baris nyokot kadali kana impor, ekspor, distribusi, jeung pasar nagara baris ngaganti usaha-usaha swasta; balukarna, jumlah barang konsumén anu bisa dijuak ngarandapan panurunan, jeung malahan pasar gelap malah leuwih maceuh.Citakan:Sfnm Khadafi ogé ngarasa putus asa ku lilana perkembangan réformasi anu pakait jeung kaum istri, jeung dina taun 1979, manéhna ngaluarkeun Formasi Perempuan Revolusioner salaku gaganti Federasi Perempuan Libya.[266] Pada taun 1978, manéhna ngadegkeun Akademi Militér Awéwé di Tripoli sarta umajak k sakumna kaum istri pikeun ngagabung.[267] Ieu tidakan kontroversial matakna meunang panolak ti Muktamar Umum Rakyat dina Fébruari 1983. Khadafi keukeuh, sarta angger meunal panolak ti Muktamar dina Maret 1984, manéhna nolak milu kana éta kaputusan sarta manéhna nyebutkeun "maranéhna anu nolak pelatihan jeung pemberdayaan kaum awéwé téh agen imperialisme."[268]

Balukar tina tindakan Jamahiriyah anu radikal, pamaréntah Khadafi dimusuhan ku jalma loba. Anu mindeng ngalawan téh ti kaum fundamentalis Islam anu kailhaman ku Revolusi Iran 1979.[269] Dina Fébruari 1978, Khadafi manggihan yén pupuhu intelijen militér boga niat rék nelasan manéhna, matakna Khadafi mimiti masrahkeun kapercayaan kaamanan ka étnis Qadhadhfa anu sarua jeung manéhna.Citakan:Sfnm Jalma-jalma anu ngarasa kaleungitan kakayaan atawa hartana alatan disita ogé milu ngalawan ka pamaréntahan Khadafi, katut sababaraha golongan oposisi anu di waragadan ku bangsa Barat ngaradeg di pengasingan. Salah sahiji anu pang pentingna tayalian Barisan Nasional untuk Keselamatan Libya anu ngadeg taun 1981 ku Mohammed Magariaf, ogé ngayakinkeun serangan-serangan ka pamaréntahan Libya.Citakan:Sfnm nu séjénna sebut waé al-Borkan mimiti nelasan diplomat-diplomat Libya di luar negeri.Citakan:Sfnm Khadafi maréntahkeun sangkan ieu "anjing-anjing liar" ditelasan, antukna di pupuhuan ku Kolonel Younis Bilgasim, Komite-Komite Revolusionér ngadegkeun cabang-cabang di luar nageri pikeun nindés kegiatan anti-revolusi sarta mérénan tokoh-tokoh anu ngabangkang.Citakan:Sfnm Sanajan nagara-nagara kawas Suriah jeung Israél ogé mibanda golongan anu nyasar tokoh-tokoh nutangtu, Khadafi téh saurang anu teu biasa alatan manéhna wani dihareupeun umum yén pamaréntahanna ngalakukeun hal éta;[270] dina taun 1980, manéhna maréntahkeun sangkan sakumna anu ngabangkang mulang deui ka lemah cai lamun teu hayang "dimusnahkeun dalah dimana waé ayana."Citakan:Sfnm

"Kuring geus nyiptakeun Utopia diditu, di Libya. Lain lamunan kawas anu ditulis dina buku-buku, tapi Utopia anu sanyatana."
—— Muammar Khadafi.[271]

Libya nyoba ngoméan hubunganna jeung Amérika Serikat anu dipingpin ku Présidén Jimmy Carter mangsa harita, salah sahijina ku ngait haté dulurna, usahawan Billy Carter,[272] tatapi dina tahun 1979, Amérika Serikat malah ngasupkeun Libya ka jero daftar "Negara Pendukung Terorisme".[273] Hubungan maranéhna beuki goréng nalika Démonstrasi ngaduruk kadutaan besar Amérika Serikat di Tripoli salaku lambang solidaritas jeung para penyandera diplomat Amerika Serikat di Iran.Citakan:Sfnm Sataun ti harita , pesawat tempur Libya mimiti megatan pesawat tempur Amérika Sarikat anu hiber di Laut Tengah, ieu jadi totondén ancurna hubungan di antara kadua nagara.[273] Hubungan Libya jeung Lebanon ogé kelompok-kelompok Syiah di sakuliah dunya ogé beuki goréng alatan leungitna imam Musa al-Sadr dina Agustus 1978 nalika manéhna keur ngajugjug Libya; Lebanon nuduh Khadafi geus nelasan atawa menjarakeun, tatapi manéhna nampik eta tuduhan .Citakan:Sfnm Sawatara éta, hubungan jeung Suriah ngahadéan, alatan Khadafi jeung Hafez al-Assad mibanda musuh anu sarua, tayalian Israél jeung Mesir di sahandapeun pamingpin Sadat. Tahun 1980, maranéhna ngagagas penyatuan Libya jeung Suriah, sarta Libya jangji baris ngalunasan hutang Suriah Lobana £1 miliar ka Uni Soviet; Sanajan Assad tungtungna ngabatalkeun éta rencana alatan tekenan gedé anu ditarimana, maranéhna duaan tetep jadi balad sakutu.Citakan:Sfnm Balad Libya anu lian nyaéta Uganda, dina taun 1979, Khadafi ngirimkeun 2.500 tentarana pikeun mantuan Uganda sangkan rezimna henteu turun Présidén Idi Amin ti serangan balesan Tanzania. Misi ieu gagal; 400 tentara Libya palastra antukn sésana kapaksa mundur.Citakan:Sfnm Khadafi engkéna baris ngarasa handeueul gawé bareng jeung Amin, malahan manéhna sacara trang-trangan ngiritik salaku saurang anu "fasis" jeung "pamér".Citakan:Sfnm

Pacengkadan jeung Amérika Serikat katut sekutunya: 1981–1986

[édit | édit sumber]

Nincak taun 1980-an, Libya nyingareupan kasusah ékonomi; ti tahun 1982 nepika taun 1986, kauntungan taunan Libya tina hasil minyakna turun tina $21 miliar jadi $5,4 miliar.Citakan:Sfnm Khadafi museurkeun perhatian kana proyék-proyék irigasi, jeung dina taun 1983, dimimitian ngadegkeun proyék infrastruktur anu panggedena sarta pang mahalna dina sajarah Libya, tayalian nyieun susukan anu gedé; sanajan ieu proyék rencanana baris réngsé dina ahir éta dasawarsa, tapi proyék ieu masih tacan réngsé dina mimitian abad ka-21.Citakan:Sfnm Balanja militér dironjatkeun, tapi sagigireun éta anggaran pamaréntahan linna dipotong.Citakan:Sfnm Utang luar negeri Libya naik,[274] satuluyna pamaréntahan mimiti ngalaksanakeun kawijakan ngahemat anggaran pikeun ngarojong kamandirian; Agustus 1985, Libya ngalakukeun déportasi gedé-gedéan ka sakumna pagawé bangsa deungeun, sarta sabagian loba ti maranéhanana asalna ti Mesir jeung Tunisia.[275] Ancaman ti jero nagara tuluy ngaganggu Khadafi; Dina Méi 1984, sagolongan milisi gagal yerang imahna Khadafi di Bab al-Azizia (teu kanyahoan naha maranéhanana aya patalina jeung Barisan Nasional pikeun Kasalametan Libya atawa Ikhwanul Muslimin), sabada ieu kajadian 5.000 urang anu barontak ditéwakan.Citakan:Sfnm

Pangwangunan Sungai Buatan Raya

Libya geus lila ngadukung milisi FROLINAT di Chad, jeung dina Désémber 1980, Libya nyerang deui Chad tina pamenta ti pamaréntahan GUNT anu dikadalikeun ku FROLINAT pikeun mantuan manéhna nyingareupan perang sadudulur; Januari 1981, Khadafi ngusulkeun dihijikeunna Chad jeung Libya. Organisasi Kesatuan Afrika nolak hal ieu malah ménta pasukan Libya ditarik ti Chad, sarta Libya ngalaksanakeun hal éta dina Novémber 1981. Perang sadulur tuluy lumangsung, antukna Libya ngirimkeun deui pasukanna ka Chad sarta bantrok jeung pasukan Prancis anu ngadukung pasukan Chad di kidul.Citakan:Sfnm Loba nagara Afrika anu geus teu kuat nahan kana kalakuan Libya anu sok ilubiung kana urusan nagari manéhna, antukna taun 1980, salapan nagara Afrika megatkeun hubungan diplomatik maranéhna jeung Libya,Citakan:Sfnm sawatara éta dina taun 1982, Organisasi Kesatuan Afrika ngabolaykeun rancana Konférénsi di Tripoli sangkan Khadafi henteu bisa jadi pupuhu.Citakan:Sfnm Khadafi tuluy ngusulkeun ngahijikeun manéh jeung Maroko, sarta dina bulan Agustus 1984, Khadafi ogé Raja Maroko Hassan II nandatangan kasapukan Oujda anu ngahijikeun Arab-Afrika; ieu kasapukan téh kacida ahéngna alatan geus loba anu nyaho kadua pamaréntahan ieu geus gétréng ti baheula kénéh, katambah kaduana ogé béda dina sistem pulitikna. Angger waé gening, hubungan di antara kadua nagara ieu teudaék hadé, hususnya alatan hubungan hadé Maroko jeung Amérika Serikat ogé Israél; bulan Agustus 1986, Hassan ngabubarkeun ieu kasapukan .Citakan:Sfnm

Dina taun 1981, Présidén Amérika Serikat anu anyar, Ronald Reagan, mutuskeun pikeun nyokot cara anu heuras dina ngadeukeutan Libya, malahan manéhna nyaho cenah Libya téh tayalian bonéka Uni Soviet.Citakan:Sfnm Salaku gantina, Khadafi ngaronjatkeun hubungan dagangna jeung Uni Soviet, sarta manéhna balik deui ngajugjug Moskow dina bulan April 1981 jeung 1985.Citakan:Sfnm Sanajan kitu, Uni Soviet ogé waspada ka Khadafi téh alatan manéhna dianggap salaku saurang ékstremis anu teu bisa disangka-sangka .Citakan:Sfnm Sawatara éta, Amérika Serikat mimiti ngalaksanakeun latihan militér di Teluk Sirte (wewengkon laut anu di aku ku teritorial Libya), kalawan dina bulan Agustus 1981, maranéhna nembak nepi ka murag dua pesawat Su-22 boga Libya.Citakan:Sfnm Reagan nutup kadutaan besar Libya di Washington, D.C. Sarta manéhna gawawadian parusahaan-parusahaan Amérika Serikat anu ngajalankeun usaha di Libya sangkan ngurangan personil Amérika anu ditugaskeun di éta nagara .Citakan:Sfnm Maret 1982, Amérika Serikat mimiti ngalaksanakeun embargo minyak ka Libya,Citakan:Sfnm Satuluyna Januari 1986, maranéhna maréntahkeun sangkan sakabéh parusahaan Amérika ngeureunkeun kagiatanana di Libya, sanajan ratusan pagawé masih kénéh di Libya saméméhna pamaréntahan nagara ieu nikel naékkeun gaji maranéhna.Citakan:Sfnm Hubungan diplomatik jeung Britania ogé jadi goréng sabada diplomat-diplomat Libya dituduh nelasan Yvonne Fletcher, saurang polwan Britania Raya anu keur tugas di luar kedubes Libya di London, dina bulan April 1984.Citakan:Sfnm Dina usum semi taun 1986, Angkatan Laut Amérika Serikat ngamimitian deui latihan di Teluk Sirte; militér Libya ngalakukeun balesan, tapi maranéhna gagal alatan Amérika Serikat hasil neuleumkeun sababaraha kapal Libya.Citakan:Sfnm

Sabada Amérika Serikat nuduh Libya salaku dalang anungabom diskotik Berlin 1986 anu ngabalukarkeun dua tentara Amérika jadi korban, Reagan mutuskan pikeun ngalakukan balasan sacara militér.Citakan:Sfnm CIA kacida teu panuju kana ieu tindakan, alatan ceuk maranéhna Suriah anu jadi ancaman leuwih gedé jeung serangan ieu baris nambah kuat reputasi Khadafi. Ngan waé, Libya dianggap salaku "sasaran anu hipu."[276] Reagan didukung ku Britania Raya, tapi meunang panolak ti sekutu-sekutu Amérika di Eropa, anu boga tasa ieu tindakan ngalanggar hukum internasional.Citakan:Sfnm Sajeroning Operasi El Dorado Canyon anu dilaksanakeun dina 15 April 1986, pesawat-pesawat militér AS ngalancarkeun sababaraha serangan udara di Libya. Maranéhna ngabom instalasi-instalasi militér di sababaraha tempat anu ngabalukarkeun korban urang Libya 100 jalma, kaasup warga sipil di jerona. Salah sahiji sasaranna téh imahna Khadafi. Ari Khadafi mah salamet, tapi dua putrana ngarandapan tatu, sarta manéhna ngaku yén putri anu dikukutna, Hanna, jadi korban tina éta serangan, sanajan ayana budak ieu téh rada cangcaya.Citakan:Sfnm sabadana ieu kajadian, Khadafi mundur ka wewengkon gurun pikeun sembahyang,Citakan:Sfnm samentawis kajadian bentrok antara pendukung Khadafi sareng perwira angkatan darat anu hoyong ngaragragkeun pamaréntahan.[277] Sanaja ieu tindakan Amérika Serikat meunang panolak ti dunya internasional, popularitas Reagan beuki ngaronjat di jero nagaramah.[278] Khadafi sorangan nyacampah kana imperialisme Amerika di hareupeun umum, tangtuna reputasina salaku inohong anti-imperialis beuki kuat di jero negeri kitu deui di nagara-nagara Arab.Citakan:Sfnm

"Révolusi di jero Révolusi": 1987–1998

[édit | édit sumber]

Dina panungtung dasawarsa 1980-an, Libya mimiti ngalancarkeun réformasi ékonomi liberal pikeun nambah-nambah alatan morosotna beubeunangan tina minyak. Bulan Méi 1987, Khadafi ngabéwarakeun dimimitianna "Révolusi di jero Révolusi ", anu dimimitian ku réformasi kana industri jeung tatanén ogé dibukana deui usaha-usaha leutik .Citakan:Sfnm Kagiatan Komite-Komite Révolusionér ogé mimiti dikurangan; bulan Maret 1988, diadegkeun Kamenterian Mobilisasi Massal jeung Kapaminhpinan Révolusionér anu ngawatesan pamakéa kekerasan jeung peran kehakiman ieu komite-komite , samentara dina bulan Agustus 1988, Khadafi sacara terang-terangan ngikritik/maido komite-komite ieu.Citakan:Sfnm

Dina bulan Maret, ratusan tawanan pulitik dibébaskeun, sarta Khadafi nyebut keun anu sabenerna salah yén geus teuaya deui tawanan pulitik.Citakan:Sfnm Dina bulan Juni, pamaréntah Libya ngaluarkeun Piagam Hijau Agung ngeunaan Hak Asasi Manusa dina Zaman Rakyat, kalayan 27 pasal anu ngagambarkeun tujuan, hak, jeung jaminan anu dimaksudkeun pikeun ngoméan kaayaan hak asasi manusia di Libya, ngawatesan dikaluarkeunna putusan hukuman mati, sarta umajak sangkan hukuman kawas kieu engkéna dileungitkeun. Loba tindakan anu diusulkeun ku piagam ieu anu satuluyna dilaksanakeun dina taun saterusna, tapi anu séjénna tetep teu dilaksanakeun.Citakan:Sfnm Sagigireun éta , dina taun 1989, pamaréntah Libya mimiti maparin Pangajén Internasional Al-Khadafi pikeun Hak Asasi Manusa ka inohong-inohong ti Dunya katilu anu geus bajuang ngalawan kolonialisme jeung impérialisme; anu munggaran narima pangajén dina ieu taun tayalian pegiat anti-apartheid asalna ti Afrika Kidul, Nelson Mandela.[279] Ti taun 1994 nepi ka 1997, pamaréntah mimiti ngagagas komite-komite pikeun numpes korupsi, hususna di séktor ékonomi i.[280]

Sabadana serangan Amérika Serikat dina taun 1986, angkatan darat dibersihkeun tina jalma-jalma anu disawang henteu satia,[278] ogé dina tahun 1988, Khadafi ngumumkeun diadegkeunana milisi rakyat pikeun ngagantikeun angkatan darat jeung pulisi.Citakan:Sfnm Dina taun 1987, Libya mimiti ngahasilkeun gas mustard di hiji fasilitas di Rabta, sanajan manéhna nampik yén maranéhna keur nunda pakarang kimia.[281] Libya ogé nyoba nyieun sanjata nuklir, tapi maranéhna teu hasil.[282] Dina mangsa éta, perlawanan ti golongan Islam di jero nagri ogé beuki nguatan, hususna ti Ikhwanul Muslimin jeung Golongan Tempur Islam Libya. Sababaraha upaya pikeun nelasan Khadafi hasil digagalkeun, sarta satuluyna dina taun 1989, patugas kaamanan nyerang masjid-masjid anu dianggap salaku puseur dakwah anti-revolusi.Citakan:Sfnm Bulan Oktober 1993, sababaraha anggota angkatan darat di Misratah ngayakeun kudéta ngan gagal, sawatara éta dina bukan Séptémber 1995, golongan Islamis ogé ngabarontak di Benghazi, antukna bulan Juli 1996, aya kaributan anti-Khadafi di Tripoli.Citakan:Sfnm Komite-Komite Révolusionér nguniang deui pikeun nyingareupan kaum Islamis.[283]

Dina taun 1989, Khadafi ngarasa bagja alatan ngadéngé béja ngadegna Persatuan Maghrib Arab anu taya lian mangrupakeun hiji kasapukan gawé bareng widang ékonomi antawis Libya jeung Mauritania, Maroko, Tunisia, katut Aljazair. Khadafi sorangan percaya ieu mangrupakeun léngkah munggaran pikeun ngadegna Pan-Arab anu anyar .Citakan:Sfnm Sawatara éta, Libya terus nambah dukunganna ka militan-militan anti Barat saperti Tentara Républik Irlandia Sementara,[284] jeung dina tahun 1988, Pan Am Penerbangan 103 ngabeledug di awang-awang Lockerbie di Skotlandia, anu balukarna 243 panumpang jeung 16 kru, ditambah ku 11 urang di darat. Dumasar kana hasil panalungtikan pulisi Britania Raya, dua urang Libya anu ngaranna Abdelbaset al-Megrahi katut Lamin Khalifah Fhimah ditetepkeun salaku tersangka utamana, jeung dina Novémber 1991, maranéhna ménta sangkan Libya nyerahkeun éta dua jalma téa. Sabadana Khadafi nolak kalayan ngagunakeun Konvensi Montreal salaku dalihna, Perserikatan Bangsa-Bangsa (PBB) ngaluarkeun Résolusi 748 dina bulan Maret 1992 anu ngamimitian hukuman ékonomi ka Libya.Citakan:Sfnm Balukarna, Libya disawang ngarandapan karugian $900 juta.[285] Libya balik deui mumusuhan jeung Barat diba Januari 1989, sabadana dua kapal perang Libya ditembak ku Amérika Serikat di laut Libya.[286] Loba nagara Afrika anu ngikritik hukuman anu ditetepkeun ku PBB, kitu ogé Mandela harita anjeun keur ngadatangan Khadafi dina bulan Oktober 1997; salila di Libya, manéhna muji Libya alatan geus milu bajoang ngalawan apartheid, sarta manéhna maparin Ordo Harapan ka Khadafi.Citakan:Sfnm Hukuman ti PBB ieu mimiti di eureunnan dina taun 1998 sabadana Libya nepikeun kasadiaan pikeun nyerahkeun kadua téa ka Pengadilan Skotlandia di Belanda, kalawan dina prakna sapanitenan Mandela.Citakan:Sfnm

Dicutattina tina

[édit | édit sumber]
  1. ↑ Salah ngutip: Tag <ref> tidak sah; tidak ditemukan teks untuk ref bernama BBC2011
  2. ↑ Salah ngutip: Tag <ref> tidak sah; tidak ditemukan teks untuk ref bernama INDtncofficialgov
  3. ↑ Staff (23 Agustus 2011). "Libya Live Blog: Tuesday, 23 Agustus 2011 – 16:19". Al Jazeera. Dijangkau 23 Agustus 2011.
  4. ↑ Salah ngutip: Tag <ref> tidak sah; tidak ditemukan teks untuk ref bernama taipeitimmes20110826
  5. ↑ Media, Kompas Cyber. "Biografi Tokoh Dunia: Muammar Gaddafi, Diktator Libya yang Digulingkan". KOMPAS.com (dalam Indonesian). Diakses tanggal 2023-05-26. 
  6. ↑ a b c d (dalam bahasa id) Muammar Khadafi. 2022-07-10. https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Muammar_Khadafi&oldid=21360521. 
  7. ↑ a b c Blundy & Lycett 1987, p. 33.
  8. ↑ a b c d e f g Kawczynski 2011, p. 9.
  9. ↑ a b c d e f St. John 2012, p. 135.
  10. ↑ Harris 1986, p. 45.
  11. ↑ a b c d Blundy & Lycett 1987, p. 35.
  12. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 35–37.
  13. ↑ Bianco 1975, p. 4.
  14. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 37.
  15. ↑ a b Kawczynski 2011.
  16. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, pp. 38–39.
  17. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 7–9, 14. Salah ngutip: Tanda <ref> tidak sah; nama "FOOTNOTEKawczynski20117–9, 14" didefinisikan berulang dengan isi berbeda
  18. ↑ a b St. John 2012, p. 108.
  19. ↑ Bianco 1975, p. 5.
  20. ↑ St. John 2012, pp. 135–136.
  21. ↑ a b Bianco 1975, pp. 5–6, 8–9.
  22. ↑ a b c Blundy & Lycett 1987, p. 39.
  23. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 10.
  24. ↑ a b c d e f g h i St. John 2012, p. 136.
  25. ↑ Kawczynski 2011, pp. 10–11.
  26. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 39–40.
  27. ↑ a b c Kawczynski 2011, p. 11.
  28. ↑ a b c Blundy & Lycett 1987, p. 40.
  29. ↑ a b c d Kawczynski 2011, pp. 11–12.
  30. ↑ a b c Vandewalle 2008, p. 10.
  31. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, pp. 42–43.
  32. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 44.
  33. ↑ a b c d St. John 2012, p. 137.
  34. ↑ Harris 1986, pp. 46–47.
  35. ↑ a b c d e St. John 2012, p. 138.
  36. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 45.
  37. ↑ Kawczynski 2011, p. 12.
  38. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 46, 48–49.
  39. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 47–48.
  40. ↑ Kawczynski 2011, pp. 12–13.
  41. ↑ a b c d e Kawczynski 2011, p. 13.
  42. ↑ a b c Blundy & Lycett 1987, pp. 49–50.
  43. ↑ St. John 2012, pp. 138–139.
  44. ↑ a b St. John 2012, p. 139.
  45. ↑ a b Bearman 1986, p. 54.
  46. ↑ a b c Harris 1986, p. 14.
  47. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 52.
  48. ↑ Kawczynski 2011, pp. 15–16.
  49. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 51.
  50. ↑ Kawczynski 2011, p. 136.
  51. ↑ a b Vandewalle 2006, p. 70.
  52. ↑ a b Kawczynski 2011, pp. 16–17.
  53. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 53.
  54. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 19.
  55. ↑ St. John 2012, pp. 139–140.
  56. ↑ Bearman 1986, p. 52.
  57. ↑ a b c d e f g Kawczynski 2011, p. 18.
  58. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 57–59.
  59. ↑ a b Bearman 1986, p. 55.
  60. ↑ a b c Harris 1986, p. 15.
  61. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 59–60.
  62. ↑ a b c d e f g h St. John 2012, p. 134.
  63. ↑ Bearman 1986, p. 56.
  64. ↑ a b St. John 2012, p. 159.
  65. ↑ Bearman 1986, p. 62.
  66. ↑ a b c d e Blundy & Lycett 1987, p. 64.
  67. ↑ St. John 2012, p. 148.
  68. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 63.
  69. ↑ a b c Vandewalle 2008, p. 9.
  70. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 91–92.
  71. ↑ a b c Harris 1986, p. 17.
  72. ↑ a b Bearman 1986, p. 71.
  73. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 20.
  74. ↑ a b Vandewalle 2006, p. 79.
  75. ↑ a b c Harris 1986, p. 38.
  76. ↑ a b c d Vandewalle 2008, p. 11.
  77. ↑ Kawczynski 2011, pp. 21–23.
  78. ↑ a b Harris 1986, p. 16.
  79. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 62.
  80. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 63–64.
  81. ↑ St. John 2012, p. 153.
  82. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 85.
  83. ↑ Bearman 1986, p. 124.
  84. ↑ Bearman 1986, p. 123.
  85. ↑ Bearman 1986, p. 128.
  86. ↑ Bearman 1986, p. 129.
  87. ↑ Bearman 1986, pp. 130–132.
  88. ↑ Bearman 1986, p. 132.
  89. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, pp. 66–67.
  90. ↑ a b c St. John 2012, pp. 145–146.
  91. ↑ Bearman 1986, pp. 80–88.
  92. ↑ Blundy & Lycett 1987.
  93. ↑ Vandewalle 2008, p. 15.
  94. ↑ a b c St. John 2012, p. 147.
  95. ↑ Bearman 1986, p. 90.
  96. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 68.
  97. ↑ Bearman 1986, p. 91.
  98. ↑ St. John 1987, p. 116.
  99. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 107.
  100. ↑ a b Vandewalle 2008, p. 31.
  101. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 21.
  102. ↑ a b c Bearman 1986, p. 72.
  103. ↑ a b Bearman 1986, p. 73.
  104. ↑ Bearman 1986, p. 196.
  105. ↑ a b c Bearman 1986, p. 198.
  106. ↑ Bearman 1986, p. 197.
  107. ↑ a b c d e Kawczynski 2011, p. 23.
  108. ↑ a b c St. John 2012, p. 149.
  109. ↑ a b Bearman 1986, p. 74.
  110. ↑ Bearman 1986, pp. 74–75.
  111. ↑ Harris 1986, p. 19.
  112. ↑ a b c d Kawczynski 2011, p. 22.
  113. ↑ Vandewalle 2008, pp. 31–32.
  114. ↑ a b St. John 2012, p. 154.
  115. ↑ St. John 2012, pp. 154–155.
  116. ↑ Bearman 1986, pp. 136–137.
  117. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 91.
  118. ↑ Vandewalle 2006, p. 83.
  119. ↑ St. John 2012, p. 155.
  120. ↑ St. John 2012.
  121. ↑ Bearman 1986, p. 138.
  122. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 18.
  123. ↑ Vandewalle 2006, pp. 79–80.
  124. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 60.
  125. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 62–63.
  126. ↑ a b Bearman 1986, p. 96.
  127. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, p. 75.
  128. ↑ a b c Kawczynski 2011, p. 65.
  129. ↑ a b c St. John 2012, p. 186.
  130. ↑ Bearman 1986, p. 64.
  131. ↑ Bearman 1986, p. 66.
  132. ↑ Bearman 1986, p. 97.
  133. ↑ a b c Harris 1986, p. 87.
  134. ↑ St. John 2012, pp. 151–152.
  135. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 66.
  136. ↑ St. John 2012, p. 182.
  137. ↑ St. John 2012, p. 140.
  138. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 65.
  139. ↑ St. John 2012, pp. 140–141.
  140. ↑ Bearman 1986, pp. 76–77.
  141. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 61.
  142. ↑ St. John 2012, pp. 141–143.
  143. ↑ Kawczynski 2011, pp. 21–22.
  144. ↑ St. John 2012, p. 142.
  145. ↑ St. John 1987, pp. 87–88.
  146. ↑ St. John 2012, pp. 150–151.
  147. ↑ Bearman 1986, p. 117.
  148. ↑ St. John 1987, pp. 74–75.
  149. ↑ a b St. John 2012, pp. 144–145.
  150. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 70–71.
  151. ↑ Vandewalle 2008, p. 34.
  152. ↑ Kawczynski 2011, p. 64.
  153. ↑ St. John 2012, pp. 150–152.
  154. ↑ a b Bearman 1986, p. 114.
  155. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 71.
  156. ↑ St. John 1987, p. 36.
  157. ↑ St. John 2012, p. 185.
  158. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 37.
  159. ↑ a b c St. John 2012, p. 151.
  160. ↑ Bearman 1986, pp. 64–65.
  161. ↑ St. John 1987, p. 37.
  162. ↑ a b Bearman 1986, p. 116.
  163. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 69–70.
  164. ↑ a b St. John 2012, p. 178.
  165. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 150.
  166. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 78.
  167. ↑ Kawczynski 2011, p. 38.
  168. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 78–81, 150, 185.
  169. ↑ a b Kawczynski 2011, pp. 34–35, 40–53.
  170. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 78–81, 150.
  171. ↑ Harris 1986, p. 55.
  172. ↑ Bearman 1986, p. 139.
  173. ↑ Vandewalle 2006, p. 82.
  174. ↑ Vandewalle 2008, p. 12.
  175. ↑ a b c St. John 2012, p. 156.
  176. ↑ a b c Bearman 1986, p. 140.
  177. ↑ a b Harris 1986, p. 18.
  178. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 85–86.
  179. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 93–94.
  180. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 86.
  181. ↑ a b St. John 2012, p. 157.
  182. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 103–104.
  183. ↑ a b Bearman 1986, p. 141.
  184. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 116.
  185. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 104.
  186. ↑ Kawczynski 2011, p. 26.
  187. ↑ harris 1986, p. 64.
  188. ↑ St. John 2012, p. 163.
  189. ↑ Bearman 1986, p. 150.
  190. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 86—87.
  191. ↑ St. John 2012, pp. 157–158.
  192. ↑ Harris 1986, p. 58.
  193. ↑ St. John 2012, p. 158.
  194. ↑ Harris 1986, p. 49.
  195. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 122.
  196. ↑ Bearman 1986, p. 163.
  197. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 112.
  198. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 96–100.
  199. ↑ Vandewalle 2008, p. 19.
  200. ↑ Kawczynski 2011, p. 24.
  201. ↑ St. John 2012, pp. 161–165.
  202. ↑ St. John 2012, p. 162.
  203. ↑ a b c St. John 2012, p. 165.
  204. ↑ Bearman 1986, pp. 145–146.
  205. ↑ a b Vandewalle 2008, p. 18.
  206. ↑ a b Bearman 1986, p. 146.
  207. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 114.
  208. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 118.
  209. ↑ Bearman 1986, p. 147.
  210. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 118–119.
  211. ↑ a b c Bearman 1986, p. 148.
  212. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 119—120.
  213. ↑ Vandewalle 2008.
  214. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 121—122.
  215. ↑ Bearman 1986, p. 162.
  216. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 122—123.
  217. ↑ Kawczynski 2011, pp. 29—30.
  218. ↑ a b c Harris 1986, p. 88.
  219. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, pp. 74, 93–94.
  220. ↑ Bearman 1986, pp. 166–167.
  221. ↑ Bearman 1986, pp. 114–115.
  222. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 82–83.
  223. ↑ St. John 1987, p. 55.
  224. ↑ Kawczynski 2011, pp. 66–67.
  225. ↑ Bearman 1986, pp. 99–100.
  226. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 67.
  227. ↑ St. John 2012, pp. 182–183.
  228. ↑ Bearman 1986, p. 167.
  229. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 185.
  230. ↑ St. John 1987, p. 62.
  231. ↑ Kawczynski 2011, pp. 79–80.
  232. ↑ St. John 2012, p. 191.
  233. ↑ Bearman 1986, pp. 165–166.
  234. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 181.
  235. ↑ St. John 2012, p. 187.
  236. ↑ Bearman 1986, pp. 106–107.
  237. ↑ Harris 1986, pp. 103–104.
  238. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 93, 122.
  239. ↑ Kawczynski 2011, pp. 77–78.
  240. ↑ St. John 1987, p. 96.
  241. ↑ Bearman 1986, pp. 107–109.
  242. ↑ St. John 1987, p. 94.
  243. ↑ Kawczynski 2011, p. 77.
  244. ↑ St. John 2012, p. 184.
  245. ↑ a b Bearman 1986, p. 169.
  246. ↑ Bearman 1986, pp. 100–101.
  247. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 76.
  248. ↑ Kawczynski 2011, pp. 71–72.
  249. ↑ a b c St. John 2012, p. 183.
  250. ↑ Kawczynski 2011, p. 72.
  251. ↑ Bearman 1986, p. 170.
  252. ↑ Kawczynski 2011, p. 71.
  253. ↑ Harris 1986, p. 114.
  254. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 199–201.
  255. ↑ a b Bearman 1986, p. 155.
  256. ↑ St. John 1987, p. 13.
  257. ↑ Harris 1986, pp. 67–68.
  258. ↑ St. John 1987, pp. 133–134.
  259. ↑ a b St. John 1987, p. 134.
  260. ↑ Vandewalle 2008, p. 28.
  261. ↑ Harris 1986, p. 50.
  262. ↑ Bearman 1986, p. 168.
  263. ↑ St. John 2012, p. 173.
  264. ↑ Vandewalle 2006, p. 6.
  265. ↑ Bearman 1986, p. 189.
  266. ↑ Bearman 1986, p. 199.
  267. ↑ Bearman 1986, p. 241.
  268. ↑ Bearman 1986, pp. 241–243.
  269. ↑ Bearman 1986, p. 246.
  270. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 138.
  271. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 26.
  272. ↑ Bearman 1986, pp. 227–228.
  273. ↑ a b St. John 2012, p. 179.
  274. ↑ St. John 1987, p. 121.
  275. ↑ St. John 1987, p. 122.
  276. ↑ Blundy & Lycett 1987, pp. 5–6.
  277. ↑ Blundy & Lycett 1987, p. 12.
  278. ↑ a b Kawczynski 2011, p. 130.
  279. ↑ St. John 2012, p. 199.
  280. ↑ St. John 2012, pp. 197–198.
  281. ↑ St. John 2012, pp. 201–204.
  282. ↑ Kawczynski 2011, pp. 180–181.
  283. ↑ Vandewalle 2008, p. 29.
  284. ↑ St. John 2012, p. 197.
  285. ↑ Vandewalle 2008, p. 42.
  286. ↑ St. John 2012, p. 202.


Salah ngutip: Ditemukan tag <ref> untuk kelompok bernama "lower-alpha", tapi tidak ditemukan tag <references group="lower-alpha"/> yang berkaitan

Dicomot ti "https://su.wikipedia.org/w/index.php?title=Muammar_Khadafi&oldid=676114"